Гісторыя Віцебскай мастацкай школы, якая дала свету імёны Іллі Мазэля, Марка Шагала, Заіра Азгура і многіх іншых, пачалася з прыватнай школы малявання і жывапісу. Адкрыў яе Юдаль Пэн, які праз некалькі гадоў пасля заканчэння Пецярбургскай акадэміі мастацтваў, прыняўшы запрашэнне аднаго шляхетнага прыхільніка мастацтваў, пасяліўся на Віцебшчыне.
"Цікава, што ў Беларусі Юдаля Пэна ведаюць у першую чаргу як настаўніка, як выхавацеля талентаў. Напэўна, Юдалю Пэну як мастаку гэта магло б быць крыўдна, што яго ведаюць як настаўніка Шагала, а не мастака, які ствараў самастойныя вобразы", — распавёў Зіменка.
Асобна варта разгледзець узаемаадносіны Юдаля Пэна з яркім прадстаўніком сучаснага мастацтва пачатку ХХ стагоддзя Казімірам Малевічам, які ў пэўны момант узначаліў Віцебскае мастацкае вучылішча. Для Малевіча Пэн быў увасабленнем таго "старога свету", для барацьбы з якім і вяршылася рэвалюцыя.
"Гэта была амаль бойка. У яго ўяўленні Пэн быў увасабленнем таго, з чым Малевіч змагаўся: класічная адукацыя, традыцыйнае рэалістычнае мастацтва. Для Малевіча Пэн быў вобразам ворага", — лічыць Зіменка.
Юдаль Пэн быў сціплым і замкнёным чалавекам, у адрозненне ад бунтароў Марка Шагала і Казіміра Малевіча. Але Шагал пазбег канфліктаў са сваім настаўнікам, нават калі ўзначаліў школу малявання Пэна, рэарганізаваў яе ў мастацкае вучылішча і да самай смерці майстра дапамагаў яму рознымі спосабамі.
У 1927 годзе з нагоды 30-годдзя творчай дзейнасці Юдаль Пэн быў уганараваны званнем Заслужанага яўрэйскага мастака. Пэн быў забіты ў сваёй хаце ранняй вясной 1937 года. Абставіны яго смерці дагэтуль не высветлены. Аляксандр Зіменка не схільны звязваць смерць мастака з палітычнымі рэпрэсіямі і інтрыгамі 30-х гадоў.
У фондах Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі захоўваецца найбагацейшая калекцыя твораў Юдаля Пэна, магчыма, дастойная самастойнай галерэі. І, як лічыць мастацтвазнаўца, было б правільным стварыць яе менавіта ў Віцебску. 5 чэрвеня са дня нараджэння Юдаля Пэна спаўняецца 163 года.
Гутарку з мастацтвазнаўцам Аляксандрам Зіменка пра жыццё і творчасць Юдаля Пэна слухайце на радыё Sputnik Беларусь.
