Праз некалькі дзён на сцэне найстарэйшага прафесійнага тэатра краіны новая пастаноўка — камедыя "Талерантнасць" па п'есе Ясміны Рэза "Бог разні", якая ўжо ўскалыхнула Парыж, Лондан і нават Брадвей. На чарзе — беларуская публіка.
Карэспандэнт Sputnik Алеся Шаршнёва пагутарыла з мастацкім кіраўніком Купалаўскага Мікалаем Пінігіным пра новы спектакль, стасункі з уладамі і грошы ў тэатры.
"Унутры кожнага чалавека ёсць звер"
На першы погляд гісторыя вельмі простая — дзве сям'і абмяркоўваюць звычайнае здарэнне: сынок ударыў палкай суседскага хлопчыка і выбіў яму зубы. Што рабіць? Спробы адказаць на гэтае пытанне прыводзяць да нечаканых вынікаў. Праз сварку дзвюх сямей Пінігін спрабуе звярнуць увагу на сусветныя праблемы.
"Я хачу, каб гэта была глабальная гісторыя. Мір змяняецца, і тое, што зараз адбываецца — ІГІЛ, тэрарызм, — гэта тычыцца ўсёй планеты. У Беларусі гэтай праблемы няма, але паўсюль гучаць выбухі. Свет змяняецца, і гэта нас усё роўна закране якімсьці чынам. Гэта з-за чаго? З-за таго, што палезлі ў арабскі свет і зруйнавалі там усё. П'еса не пра мігрантаў, не пра тэрарыстаў, а пра тое, што вайна можа пачацца з любой канфліктнай сітуацыі, бо ў аснове чалавека ёсць не толькі чалавек, але і звер. Дзве сям'і спачатку талерантна размаўляюць, а потым напіваюцца і ледзь не забіваюць адзін аднаго", — тлумачыць рэжысёр.
"Бог разні" — другая любімая п'еса Пінігіна аўтарства Рэза. Першую, "ART", на сцэне Купалаўскага ставілі ўжо тры разы. Французская аўтарка прываблівае сваім уменнем казаць нават пра самыя сур'ёзныя рэчы з гумарам.
"Талерантнасць — гэта вельмі па-беларуску"
Назву камедыі Пінігін змяніў наўмысна на больш "беларускі" варыянт. Па-першае, так глядач не будзе думаць, што п'еса пра вайну.
"У нас перабор з ваеннай тэматыкай. Перш за ўсё гэта тычыцца тэлебачання. Людзі стаміліся ад навін пра бойкі і вайну, таму загадзя негатыўна ставяцца да такіх пастановак", — упэўнены Мікалай.
Па-другое, "Талерантнасць" гучыць з іроніяй.
"Якая можа быць талерантнасць, калі жонка б'е мужа па галаве і пры гэтым размаўляе пра правы чалавека і еўрапейскія каштоўнасці?" — пытаецца Мікалай і дадае, што чалавецтва ўвогуле нельга назваць талерантным з-за бясконцых войнаў.
Дарэчы, аўтарка з такім варыянтам назвы бясспрэчна пагадзілася.
"Не даваць іграць п'есу Купалы ў Купалаўскім — гэта маразм"
На пасадзе мастацкага кіраўніка Купалаўскага Мікалай Пінігін заўсёды паднімаў вострыя тэмы. Кожны спектакль — "Тутэйшыя", "Рэвізор" ці будучая "Талерантнасць" — выклік беларусам свайго часу.
Пінігін прызнаецца, што з некаторымі пастаноўкамі былі праблемы. "Тутэйшых", напрыклад, перыядычна здымалі перад усялякімі выбарчымі кампаніямі, але ж такі лёс гэтай п'есы. Упершыню яе паставілі ў 20-я гады і адразу ж закрылі. Пасля маёй пастаноўкі ў 1992 годзе прапанавалі змяніць фінал, але тады я ўжо працаваў у Піцеры і сказаў, што займацца гэтым не буду", — падзяліўся успамінамі рэжысёр.
Ён упэўнены, што ўсё гэта — сведчанне таго, што "п'еса працуе, а не даваць іграць творы Купалы ў Купалаўскім тэатры — гэта ўвогуле маразм".
Заўвагі купалаўцам робяць і зараз, але іх удаецца абыходзіць. Што тычыцца нядаўняга "Рэвізора", Пінігіна за п'есу хвалілі і "паціскалі руку вышэйшыя чыноўнікі нашай дзяржавы".
"Усім падабаецца только стодоларавая купюра, астатняе — справа густу"
Да крытыкі, у тым ліку з боку гледачоў, мастацкі кіраўнік Купалаўскага за столькі год навучыўся ставіцца філасофскі.
"Чалавек можа думаць усё што заўгодна і выказваць свае думкі. Тое, што пішуць на форумах, я не чытаю, бо для мяне інтэрнэт — гэта як надпісы на плоце. Лепш чым я раблю, не змагу зрабіць, бо шчыра працую ўсё жыццё. Людзі вельмі розныя, і ўсім падабаецца только стодоларавая купюра, астатняе — справа густу. Я стаўлюся да гэтага спакойна", — падкрэслівае ён.
Некаторы час былі праблемы з прафесійнымі крытыкамі.
"Я прасіў не прыходзіць крытыкаў на першыя спектаклі, бо яны блытаюць культурныя навіны з крытычным аналізам. Уявіце, што ваша дзіця толькі вучыцца хадзіць, а вы ўжо патрабуеце, каб яно прабегла стометроўку. Спектакль вырастае пасля сустрэчы з гледачом. Для мяне глядач важнейшы, чым крытык", — дадае Пінігін.
Рэжысёр прызнаецца: ён марыць, што аднойчы да яго прыйдзе такі інтэлектуальны крытык, які зможа многае даць спектаклю, узбагаціць яго. Але такога, нажаль, пакуль не здаралася.
"Не змяняецца толькі дурань"
Пры выбары п'есы мастацкі кіраўнік Купалаўскага карыстаецца, перш за ўсё, уласным адчуваннем яе актуальнасці. Кажа, што толькі асабістую зацікаўленасць рэжысёр можа трансліраваць у залу з гледачамі, і пагаджаецца, што гэта эгаістычны падыход.
"Неэгаістычны падыход — гэта Петрасян. У гэтага шоу якая задача? Каб чалавек прыйшоў з завода, выпіў бутэльку гарэлкі, пасмяяўся і назаўтра з добрым настроем пайшоў на працу. Я ж кажу пра тое, што лічу важным, і яшчэ атрымліваю за гэта грошы. Гэта ж цудоўна!" — усміхаецца Пінігін.
Іншым разам прыходзіцца чуць: вось у Еўропе тэатр, а ў нас няма. Мікалай не згодны з такім успрыманнем рэчаіснасці, таму што Беларусь і Заходняя Еўропа існуюць у розных кантэкстах.
"Я думаю, што беларускі тэатр павінен быць самім сабою. Ён унікальны сваёй самабытнасцю і па-свойму рэагуе на падзеі, якія адбываюцца, глабальныя і лакальныя. Час змяняецца, змяняемся мы, не змяняецца толькі дурань", — заключае Пінігін.
"Місія тэатра — у адукыцыі"
Разважаючы пра модныя пастаноўкі і сучаснае становішча тэатра, Мікалай прыводзіць словы свайго сябра Паўла Латушкі (былы міністр культуры, зараз Пасол Беларусі ў Францыі, — Sputnik): "Зарабляць на мастацтве — гэта ўсё роўна што аддаваць любімую дачку ў прастытуткі".
Зараз Купалаўскаму прыблізна 50% грошай дае дзяржава, і каля 50% тэатр павінен зарабляць самастойна.
"У абласных гарадах ідуць бясконцыя камедыі, таму што людзям гэта падабаецца. Зарабляць такім чынам вельмі небяспечна. Дзяржава не для гэтага збірае падаткі з насельніцтва. Сацыяльны абавязак дзяржавы — адукаваць людзей. Аднойчы хтосьці з чыноўнікаў сказаў, што мы павінны з кожным спектаклем зарабляць усё больш і больш. Каб зарабляць грошы на тэатры, можна адкрыць у ім стрыпціз-клуб, але ж навошта тады існуе дзяржава?" — упэўнены Пінігін.
Ён падкрэслівае, што поспех у гледача — самы галоўны крытэр паспяховасць тэатра, але калі бяздумна ісці па гэтым шляху, можна "апусціцца ніжэй плінтусу".
Па яго словах, самая вялікая і галоўная міссія тэатра — у адукыцыі.
"Гэта мой бясконцы жарт: нацыі ў нас яшчэ пакуль няма, а нацыянальнаму тэатру ўжо хутка сто год. Дык вось, пакуль нацыя ствараецца — гэта доўгі шлях — людзі павінны даведацца як мага больш пра сваю літаратуру, гісторыю і культуру. Школа і вузы зараз не дапрацоўваюць, таму трэба ісці ў тэатр", — заключыў Пінігін.
