Стварыць лічбавую карту найстарэйшых камунальных могілак Беларусі вырашыў гід-перакладчык з Мінска Андрэй Бурдзянкоў. Ужо больш за два месяцы ў вольны ад працы час ён прыязджае ў Гродна, каб чысціць ад зараснікаў старыя надмагіллі і фатаграфаваць іх. Навошта — даведвалася карэспандэнт Sputnik Іна Грышук.
Падштурхнула гісторыя з Вайсковымі могілкамі
Пачаць работы па аблічбоўцы старых каталіцкіх Фарных могілак у Гродне Андрэя Бурдзянкова падштурхнула сітуацыя з мінскімі Вайсковымі могілкамі, на якіх на пачатку лета старыя надмагіллі, за якімі доўгі час не даглядаюць сваякі, пачалі замяняць тыпавымі надгалоўнікамі.
Бурдзянкоў шмат чуў і чытаў пра ўнікальны гродзенскі некропаль і вырашыў: не выключана, што падобнае рашэнне пра замену надмагілляў могуць прыняць і па ім. Бо афіцыйна некропаль па вуліцы Антонава ў Гродне не знаходзіцца пад асаблівай аховай дзяржавы і Міністэрства культуры.
Пры гэтым, могілкі з'яўляюцца самымі старымі камунальнымі ў краіне, уваходзіць у дзесятку самых наведвальных турыстамі месцаў у Гродне, тут ёсць шмат надмагілляў, якія заслугоўваюць знаходзіцца ў спісе гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі. Каб самі могілкі ўключылі ў такі спіс, ужо некалькі гадоў дамагаецца гарадзенскі гісторык Андрэй Вашкевіч, але вынікаў пакуль няма.
"У Беларусі магілы лічацца прыватнай уласнасцю, прыбіраць тэрыторыю вакол іх павінны сваякі. Але калі на працягу двух гадоў ніхто не клапоціцца пра надмагілле, яно, па прыкладзе Вайсковых могілак, можа быць заменена бяздушным ва ўсіх сэнсах маркерам — каменным квадрацікам", — разважае Бурдзянкоў і дадае: "Такі квадрацік, пастаўлены замест шыкоўных, хоць і струхлелых крыжоў і надмагілляў, відавочна не прывядзе ў захапленне турыстаў".
Джунглі на могілках
Калі Бурдзянкоў прыехаў на гродзенскія Фарныя могілкі, убачыў, што большасць старадаўніх магіл схаваныя за высокімі хмызнякамі, зараснікамі травы і быльнягу. Расліннасць так густа закрыла магілы, што да іх немагчыма было падысці, не кажучы пра тое, каб нармальна іх сфатаграфаваць ці ўвогуле знайсці іх. Такі выгляд старадаўняга некропаля ў цэнтры Гродна хлопца не здзівіў.
"Я гід-перакладчык, працую з замежнымі турыстамі, часта даводзіцца бываць на старадаўніх могілках. І, мяркуючы па стане, у якім знаходзяцца большасць з іх, магу дакладна сказаць, што да Еўропы нам яшчэ вельмі далёка", — дзеліцца суразмоўца.
У падобным запусценні некалькі гадоў таму ён заспеў старадаўнія каталіцкія могілкі ў цэнтры Наваградка, пахаванне з пышнымі надмагіллямі ў Налібоках і ў іншых кутках краіны.
Ён вырашыў, што павінен не толькі сфатаграфаваць магілы і перанесці іх у анлайн-базу, але і навесці парадак на тэрыторыі некропаля — ссекчы зараснікі і скасіць траву. Работы пачаліся ў ліпені і працягваюцца да гэтага часу.
"Захацелася не проста рассунуць галінкі і сфатаграфаваць надмагіллі, але і зрабіць уборку тэрыторыі. Налёт даўніны, вядома, мае свой шарм, але павінен жа быць разумны баланс паміж даўніной і джунглямі", — тлумачыць Бурдзянкоў.
Праграма "прывязвае" магілку да карты
Калі пэўны ўчастак ачышчаны ад зараснікаў, Андрэй прыступае да аблічбоўкі надмагілляў. Для гэтага ён выкарыстоўвае спецыяльнае мабільнае прылажэнне, якое распрацавана па яго замове. Трэба зайсці ў дадатак праз мабільны тэлефон і зрабіць фота. Праграма аўтаматычна вызначае каардынаты размяшчэння надмагілля з дакладнасцю да чатырох метраў і "прывязвае" яго да патрэбнага месца на карце.
На анлайн-карце карыстальнік зможа ўбачыць здымкі магіл, прывязаных да карты, інфармацыю, якую атрымалася расшыфраваць, — прозвішча і імя, даты нараджэння і смерці, магчыма, тэкставы або аўдыё-каментар.
"Гэтага дастаткова, каб замежнік, які прыехаў у Гродна па бязвізавым рэжыме, змог самастойна знайсці і наведаць магілу памерлага сваяка. І не хадзіў па зарасніках у пошуках патрэбнага надмагілля", — тлумачыць Андрэй.
Такое хобі — фатаграфаваць старадаўнія магілы
На пытанне: "Навошта вам гэта трэба?", Андрэй кажа, што сам ужо даўно спрабуе сфармуляваць адказ. Даўні запал да даўніны выпадкова перарос у незвычайнае хобі — фатаграфаваць старадаўнія надмагіллі. Некалькі гадоў таму ён вырашыў стварыць анлайн-базу даваенных могілак краіны з дакладнымі каардынатамі і пакінуць іх у адкрытым доступе. Гродзенскі некропаль — дваццаць пяты па ліку.
Зараз анлайн-базу можна знайсці на сайце graves.by, тут прадстаўлена інфармацыя і фота больш чым шасці тысячах магіл і імёны амаль васьмі тысяч чалавек. Гэтая інфармацыя збіралася амаль чатыры гады. У асноўным у вольны ад працы час. Нярэдка падчас такіх паездак хлопцу даводзілася фатаграфаваць магілы да наступлення цемры, а затым начаваць у машыне побач з могілкамі.
Андрэй паказвае старадаўні каваны крыж, які быў схаваны ў зарасніках быльнягу на гарадзенскім некропалі.
"Гэты крыж вельмі прыгожы, але безназоўны. Магчыма, хто-небудзь са сваякоў убачыць яго ў базе і пазнае", — прыводзіць прыклад Андрэй. Ён згадвае гісторыю, калі на яго выйшаў эстонец, які знайшоў віртуальную магілу сябра свайго дзеда на могілках ва Уруччы, якая была алічбаваных ў 2013 годзе і адной з першых з'явілася ў базе.
Для каго віртуальны некропаль?
Паводле яго слоў, з аднаго боку, базу дадзеных ён плануе пакінуць у адкрытым бясплатным доступе. Гэта значыць, што інфармацыяй змогуць скарыстацца нашчадкі шматлікіх гродзенцаў, якія імігравалі і цяпер жывуць у розных кутках свету і, магчыма, цікавяцца продкамі.
"Любы чалавек, не выязджаючы з Тэхаса, Нью-Ёрка і любога кутка свету зможа знайсці магілу продкаў", — дадае суразмоўца Sputnik.
Менавіта для гэтых мэтаў ствараецца і віртуальны гродзенскі некропаль — каб кожны жадаючы змог увесці ў пошукавіку імя пахаванага тут чалавека, знайсці дакладныя каардынаты магілы і пры жаданні прыехаць да яе.
З іншага боку, ён хоча захаваць старадаўнія могілкі, зафіксаваць цікавыя помнікі XVII-XIX стагоддзяў і стварыць віртуальную копію надмагілляў, многія з якіх падобныя на творы мастацтва.
"Бо цяпер рэстаўраваць мы іх не зможам — ні ў каго няма такіх грошай. Але магчыма, у будучыні хтосьці зможа гэтым заняцца", — дадае Бурдзянкоў.
Хлопец шукае памочнікаў
Работы па аблічбоўцы каталіцкай частцы старых могілак па Антонава павінны скончыцца да кастрычніка. Да гэтага часу Бурдзянкоў плануе высекчы зараснікі і сфатаграфаваць большасць магіл — у асноўным тыя, на якіх ёсць надпісы і якія ўяўляюць гістарычную і мастацкую каштоўнасць.
У ідэале хлопец хацеў, каб яму на дапамогу прыйшлі гродзенцы, але за ўсё лета аказалася не больш за дзесятак жадаючых. Таму ў асноўным Бурдзянкоў працуе адзін або ў пары са сваім гродзенскім знаёмым. Ссечаныя галінкі здрабняюць у спецыяльнай машыне, а з дробак робяць новую сцежку.
З кожным разам тэрыторыя некропаля змяняецца, але работы ідуць не так хутка, як планавалася. Не хапае працоўных рук — людзей з жаданнем дапамагчы, з косамі або вострымі нажніцамі, якія дапамогуць высекчы заглушыўшы надмагіллі хмызняк. Жадаючыя змогуць знайсці інфармацыю аб графіку ўборкі ў адкрытай групе.
"Не для сябе, а для турыстаў"
"Нехта не прыходзіць, таму што думае, што я ствараю гэтую анлайн-базу, каб грошы зарабляць, што да мяне вушакамі турысты пойдуць. Яны як раз-такі не пойдуць, таму што база будзе адкрытай для ўсіх. Людзі возьмуць каардынаты і самі прыедуць у Гродна. Гэты праект больш выгадны гораду Гродна, чым мне, таму што ў турыстаў з'явіцца падстава прыехаць у Гродна, акрамя могілак наведаць і іншыя месцы", — разважае Андрэй.
Хлопец упэўнены, што на будучыню пажадана знайсці добраахвотнікаў, якія кожны год будуць падтрымліваць парадак на тэрыторыі некропаля. Бо могілкі і зараз наведваюць замежныя турысты. А калі з'явіцца паўнавартасная анлайн-база гарадзенскіх пахаванняў, яны пачнуць яшчэ больш актыўна наведваць старадаўні некропаль.
