Расійскі пісьменнік Яўген Вадалазкін пабываў на Мінскай кніжнай выставе. Падчас размовы з чытачамі яму давялося канкурыраваць з суседнімі стэндамі, дзе не толькі гаварылі пра літаратуру, але і спявалі, але Вадалазкін перамог і нават сам праспяваў "Купалінку". А пасля пагутарыў з карэспандэнтам Sputnik пра час, смерць і крыху пра тое, чаму яму здаецца складаным напісаць жыціе сучасніка.
Новая кніга расійскага пісьменніка Вадалазкіна называецца "Брысбен". Гэта свайго роду ідэальны горад на другім канцы свету, у Аўстраліі. А Брысбен Вадалазкіна ўнутры яго самога, прызнаў пісьменнік.
- Яўген Германавіч, вы шакавалі еўрапейцаў, сказаўшы ў адным з інтэрв'ю, што ваша муза - гэта смерць.
- Памятаць пра смерць - гэта паляпшаць жыццё. Гэта аптымістычнае выказванне, таму што без разумення таямніцы смерці ў тым сэнсе, у якім нам дадзена гэта зразумець, мы не зразумеем жыцця. Калі жыццё канчаецца са смерцю, то навошта жыць? А калі смерць - гэта толькі пераход у іншы стан, зусім іншая справа, з'яўляецца і сэнс у жыцці.
На Захадзе таксама пішуць пра смерць. Ёсць цікаўныя кнігі, якія я чытаў зусім нядаўна, але разважанні пра смерць і сэнс жыцця сапраўды характэрныя для рускай літаратуры. Яна эсхаталагічная і метафізічная, можа быць, таму і цікавая на захадзе.
Там пра смерць думаюць усё менш. Чым чалавек лепш жыве, тым менш яму хочацца думаць, што аднойчы ён з гэтым растанецца. Мы ж часта - хоць у нас таксама ёсць розныя людзі - не выносім смерць за дужкі, таму што гэта частка жыцця.
Але ў фундаментальных рысах мы ўсе падобныя - і ў Расіі, і ў Амерыцы. Мы ўсе жывем і ўсё паміраем, і баімся паміраць. Сумнаватая у нас тэма пайшла, але калі мы гаворым на глыбокім узроўні, так і ёсць - усё важныя часткі чалавечага жыцця цалкам аднолькавыя ў розных частках зямнога шара. Калі мы гаворым пра нешта, чаго няма ў іх, узнікае цікавасць.
Ёсць выдатная амерыканская пісьменніца Джанет Фітч, аўтар культавага рамана "Белы Алеандр", яна нечакана напісала вялікі артыкул пра "Лаўра". Яна кажа - калі мы, у Расіі ці на постсавецкай прасторы, імкнемся прытрымлівацца заходніх узораў, мы нецікавыя. Але калі мы пачынаем казаць пра тое, што нас адрознівае, мы становімся цікавымі.
- Вы чалавек не прагны, самі так казалі пра сябе, і са сваімі персанажамі можаце лёгка чымсьці падзяліцца. Скажам, фактамі біяграфіі. У літаратуры павінна быць нешта ад жыцця?
- Павінна быць, вядома. Літаратура павінна быць падобнай да жыцця, інакш ніхто не паверыць, скажуць - ну што гэта такое! Але яна не павінна зводзіцца да апісання штодзённасці, не павінна ляжаць на зямлі. Яна павінна быць паміж зямлёй і небам.
Трэба бачыць зямлю ва ўсіх дэталях, але не растварацца ў штодзённасці. У гэтым задача пісьменніка - знайсці баланс. Быць "авіятарам", але які ўсё бачыць. Можна ж быць і такім авіятарам, які знаходзіцца за аблокамі і мала можа сказаць пра зямныя справы. Трэба быць тут і не тут адначасова.
Час часовы
- Наколькі я зразумела, па вашых кнігах і сённяшняй размове з чытачамі, часу не існуе?
- Час часовы. Пачалося ўсё з вечнасці і да вечнасці пяройдзе. У гэта веру я, у гэта верыў Дзмітрый Сяргеевіч Ліхачоў, шмат у чым я развіваю тэзісы, якія калісьці выказаў ён.
Сам я ў часе часта вяртаюся ў дзяцінства. Я ўспамінаю школу, гэта, напэўна, самы любімы час. А таму ўжо - так.
- Лаўр з вашага рамана мог бы існаваць не ў сярэднявеччы, куды вы яго змясцілі, а ў цяперашнім часе?
- Мог бы. Я баяўся так рабіць, таму што гэта магло быць успрынята як нешта нежыццёвае, і звярнуўся да таго часу, калі такія людзі не былі дзіўныя, калі існавалі жанры, якія такіх людзей апісвалі - жыціе. Калі б я пачаў пісаць у жанры жыція пра сучасных людзей, гэта было б дзіўна. Хоць у Фёдара Міхайлавіча атрымлівалася. У рамане "Ідыёт" святы існуе ў кантэксце сучаснасці Дастаеўскага.
Інтэлігенцыя - катэгорыя людзей вальнадумных. Гэта важная катэгорыя людзей, але бяда ў тым, што наша інтэлігенцыя, і не толькі наша, у праяве сваёй волі не заўважае - "свабода ад чагосьці" не заўсёды пераходзіць да "свабоды для чагосьці".
Канструктыўная свабода - гэта "свабода для". Я далёкі ад таго, каб каму-небудзь даваць парады, але мне здаецца такая пазіцыя недальнабачнай. Я не падзяляю людзей на веруючых і няверуючых, усе мы стаім перад адной загадкай, і кожны па-свойму яе вырашае. У гэтым сэнсе нашы брацкія адносіны вернікаў і няверуючых могуць прывесці да агульнага разумення. Я спадзяюся, што яно будзе на тэрыторыі веры.
Спіс кніг ад Вадалазкіна
- Сёння я слухаў выдатнае выступленне Паўла Басінскага і параіў бы пачытаць яго кнігі. Я рэкамендую чытаць рускую класіку, галоўнае ў ёй ёсць. З сучаснікаў - "Зялёны намёт" Людмілы Уліцкай, "Рэпетыцыі" Уладзіміра Шарова і раман Леаніда Юзэфовіча "Самадзержац пустыні".
