Тэрарысты 20 гадоў таму атакавалі Нью-Йорк: успаміны відавочцы
© AP / Amy Sancetta
Падпісацца
Свет 11 верасня 2001 года застыў у жаху: два самалёты пратаранілі вежы Сусветнага гандлёвага цэнтра. Ураджэнец Беларусі быў тады ў Нью-Йорку.
Роўна 20 гадоў таму, 11 верасня 2001 года, у ЗША адбылася трагедыя, якая скаланула ўвесь свет: тэрарысты захапілі пасажырскія авіялайнеры і пратаранілі на іх дзве вежы Сусветнага гандлёвага цэнтра. Тады загінулі 2977 чалавек, яшчэ 24 прапалі без вестак.
Ары Каган нарадзіўся і вырас у Мінску, з 1993 года жыве ў Амерыцы, працуе журналістам. Карэспандэнт Sputnik Уладзімір Несцяровіч звязаўся з земляком і папрасіў успомніць падзеі 20-гадовай даўніны.
Шок і жах
"Мне вельмі пашанцавала ў той дзень не апынуцца на Манхэтэне, дзе размяшчаліся хмарачосы Сусветнага гандлёвага цэнтра. 11 верасня ў Нью-Йорку павінны былі адбыцца выбары мэра, я жыў у Паўднёвым Брукліне і вырашыў прама з раніцы прайсціся там па вуліцах і падрыхтаваць рэпартаж пра тое, як праходзіць галасаванне, пагутарыць з выбаршчыкамі. Як цяпер памятаю, каля вітрыны аднаго з крам я заўважыў вялікую колькасць людзей. Яны, як зачараваныя, глядзелі на экраны тэлевізараў, разгорнутыя ў бок вуліцы. Гэта адбылося як раз пасля таго, як першы самалёт пратараніў вежу. А тут яшчэ і другі... Было адчуванне чагосьці нерэальнага, у гэта немагчыма было паверыць", - успамінае Каган.
Ары Каган
© Ари Каган
Паводле яго слоў, спачатку амерыканцы не маглі ацаніць маштабы трагедыі. Гэта потым стала вядома, што самалётаў было чатыры: трэці накіроўваўся ў будынак Пентагона, чацвёрты ўпаў у полі каля мястэчка Шанксвіл у штаце Пенсільванія. Аднак самы вялікі жах адбыўся ў Нью-Йорку.
На думку Ары, тэрарысты невыпадкова выбралі гэты горад і гэтыя будынкі: "Нью-Йорк - своеасаблівы сімвал паспяховасці і працвітання, ну а працаваць у Сусветным гандлёвым цэнтры - гэта проста вельмі крута. Калі ў цябе на візітоўцы напісаны адрас работы World Trade Center - гэта мара вельмі і вельмі многіх людзей.
Тэрарысты-смяротнікі вырашылі паказаць, што Амерыка ўразлівая, што фінансавая грунтоўнасць і аддаленасць ад гарачых кропак на карце свету не гарантуюць поўную бяспеку", - кажа суразмоўца.
Экалагічная катастрофа
Як успамінае Каган, дні два-тры ўсе былі ў шоку. Паехаць на Манхэтэн ніхто не мог: там было шмат разбурэнняў, усё перагарадзілі. Ніхто не ведаў, што тыя, хто пойдзе расчышчаць гэтую частку горада і ратаваць людзей (будаўнікі, пажарныя, медыкі, паліцыянты), падвяргалі сваё здароўе вялікай небяспецы.
"Уявіце: два велізарных Боінга, запраўленых авіяцыйным палівам, урэзаліся ў будынкі вышынёй 110 паверхаў, якія затым абрынуліся.
Людзі ўцякаюць падчас тэракту ў Нью-Йорку
© AP / Diane Bondareff
Пацярпелі і іншыя будынкі - утварыліся тысячы тон таксічнага смецця. Да таго ж 11 верасня быў моцны вецер, што ўвесь Ніжні Манхэтэн сыпала попелам. Многія недаацанілі ступень небяспекі і не апраналі ніякіх сродкаў абароны. Надыхаўшыся шкоднымі рэчывамі, людзі затым паміралі ад раку лёгкіх, хвароб сардэчна-сасудзістай сістэмы, нырак, печані", - распавядае Ары.
Паводле яго слоў, пацярпелі і тыя, хто жыў, вучыўся і працаваў у тым раёне. Менавіта таму ў Амерыцы да гэтага часу існуе фонд дапамогі гэтым людзям. Сабраныя сродкі ў асноўным ідуць на аплату лячэння.
Без шанцаў выжыць
"У сувязі з тэрактам ёсць у мяне гісторыя, якая зачапіла асабліва моцна. Яшчэ ў 1994 годзе мяне запрасілі ў адну арганізацыю, дзе выступаў сімпатычны і да таго часу ўжо вельмі паспяховы малады чалавек, які эміграваў у Амерыку з Ленінграда, - Аляксандр Брагінскі. Ён бясплатна навучаў ізноў прыбылых эмігрантаў асновам фінансавай пісьменнасці: як выбудоўваць свае адносіны з банкамі, страхавымі кампаніямі і гэтак далей. Мяне вельмі ўразіў яго аповед, я зрабіў з Алексам інтэрв'ю. Хто ж ведаў, што гісторыя атрымае свой працяг у верасні 2001 года...", - здзіўляецца Каган.
Паводле яго ўспамінаў, 13 верасня ў спісе загінулых на Манхэтэне, апублікаваным у адной з газет, ён знайшоў знаёмае імя: Аляксандр Брагінскі, 38 гадоў.
Каган даведаўся, што да таго часу Алекс займаў пасаду віцэ-прэзідэнта па маркетынгу міжнароднага інфармацыйнага агенцтва Reuters. 11 верасня Брагінскі ўдзельнічаў у нарадзе ў адной з залаў на 106-м паверсе Паўночнай вежы Сусветнага гандлёвага цэнтра. Шанцаў выжыць у яго не было.
"Я тады напісаў матэрыял памяці Аляксандра Брагінскага. На наступны дзень пасля апублікавання ў рэдакцыю патэлефанавала яго мама Нэлі. З тых часоў мы з ёй сябруем", - распавядае Ары.
Пашкоджаны аўтамабіль хуткай дапамогі і пакрытая абломкамі вуліца пасля абвальвання першага будынка Сусветнага гандлёвага цэнтра ў Нью-Йорку
© AFP 2024 / Doug Kanter
Успомніць усіх пайменна
Пакой, дзе жыў яе адзіны сын, мама пераабсталявала пад музей. У ізраільскім горадзе Хайфа адкрыла "Парк Алекс" з гульнявымі пляцоўкамі для дзяцей і лаўкамі, на якіх - шыльды з імёнамі рускамоўных грамадзян Амерыкі, загінулых 11 верасня 2001 года. Нэлі заснавала таксама дзве стыпендыі для студэнтаў факультэта журналістыкі аднаго з каледжаў у Нью-Йорку. Гэтыя студэнты праходзяць затым практыку ў агенцтве Reuters.
"Яшчэ ў 2002 годзе ў Нью-Йорку была створана група сем'яў рускамоўных ахвяр таго тэракту. Кожны год 11 верасня яны прыходзяць на месца трагедыі і ўспамінаюць тых, хто згінуў пад абломкамі веж-двайнят. У гэты дзень на Манхэтэне з самае раніцы пайменна называюць усіх загінуўшых. А рускамоўныя затым едуць у Бруклін, дзе створаны мемарыяльны сквер. Там пасаджана ніцая вярба і ўстаноўлена пліта з імёнамі іх родных і блізкіх. У гэтыя хвіліны я смуткую разам з імі", - кажа Ары.
Мемарыял у Брукліне
© Ари Каган
Вайна - гэта не далёка, а прама тут
На пытанне, ці не абыходзяць мясцовыя жыхары бокам месца, дзе здарылася бяда, каб не нагадваць сабе пра перажыты жах, Каган адказаў, што ньюйоркцы ўмеюць змагацца з нягодамі і мужна пераадольваць любыя цяжкасці. "У тым месцы пабудавалі Нацыянальны мемарыял і музей, побач узвялі самы высокі ў Амерыцы будынак, які атрымаў назву "Вежа Свабоды", дзе размясціўся Цэнтр міжнароднага гандлю. Там зноў кіпіць дзелавое жыццё", - распавёў Ары.
Тым не менш ён прызнаўся, што пасля тэракту ў шматлікіх амерыканцаў змянілася стаўленне да мусульманаў, яно стала не проста насцярожаным, "іх рэальна баяліся, хоць у Сусветным гандлёвым цэнтры мусульмане таксама працавалі і яны таксама загінулі 11 верасня".
"І вось якая рэч адбылася ў свядомасці: мяркую, большасць амерыканцаў не падтрымлівала вайну ў Іраку і не верыла ў апавяданні аб зброі масавай паразы, прыхаванай Хусэйнам, але пасля тэракту ў Нью-Йорку людзі былі ўпэўнены, што трэба пакараць "Аль-Каіду" (фірма, забароненая ў шэрагу краін - Sputnik) і Усаму бэн Ладэна. Вайна ў Афганістане тады лічылася папулярнай", - сказаў ён.
На яго думку, амерыканцы прывыклі, што яны далёка ад войнаў і ім нічога не пагражае, але цяпер людзі сталі разумець: для таго, каб забіваць, зусім не патрэбны ўзброеныя сілы, ракеты, танкі і караблі - тэрарысты дзейнічаюць зусім іншымі спосабамі. Можна сесці за руль грузавіка і пачаць ціснуць пешаходаў, як гэта ўжо здаралася.
"Гэта як падчас Другой сусветнай вайны: пакуль не адбыўся Пэрл-Харбар, амерыканцы думалі, што вайна недзе там, далёка і іх не вельмі тычыцца. Пасля таго, як тэрарыстычныя арганізацыі пачалі ладзіць акцыі на тэрыторыі ЗША, да многіх дайшло, што адседзецца ў Нью-Йорку ці Вашынгтоне не атрымаецца - трэба ісці ў логава ворага", - падкрэсліў Каган.
На месцы Сусветнага Гандлёвага цэнтра, узарванага тэрарыстамі ў Нью-Йорку
© Sputnik / Владимир Федоренко
Сыход з Афганістана - гэта правільна
На яго думку, цяперашні вывад амерыканскіх войскаў з Афганістана тлумачыцца тым, што ЗША стаміліся ад вайны. Людзі задаволеныя тым, што ў Афганістане больш не будуць гінуць салдаты і афіцэры. Разам з тым многія асцерагаюцца, што талібы (рух "Талібан" забаронены ў РФ як тэрарыстычны) памацнеюць і зноў дапусцяць на тэрыторыю Афганістана тэрарыстычныя арганізацыі, якія стануць пагражаць Амерыцы.
"Стаўленне да выхадцаў з таго рэгіёну насцярожанае. Некаторыя з падазрэннем успрынялі той факт, што ў Штаты вывезлі многіх афганцаў, сярод якіх пад выглядам бежанцаў маглі зачасацца невядома якія элементы. Гісторыя з "Аль-Каідай" паказала, што сябры арганізацыі могуць лёгка растварыцца на тэрыторыі Амерыкі. Вядома, што кіраўнік згоншчыкаў самалётаў, Мухамед Ата, вучыўся лётнай справе ў Фларыдзе, дзе атрымаў адпаведную ліцэнзію", - звяртае ўвагу Ары.
Жыццё працягваецца
Па прызнанні суразмоўцы, амерыканцы з трывогай чакаюць 11 верасня гэтага года, таму што гэта - юбілейная дата: для тэрарыстаў вялікая спакуса па-свойму адзначыць 20-годдзе разбурэння веж-двайнят.
"Але Амерыка зрабіла пэўныя высновы. У тым ліку па забеспячэнню бяспекі. Калі раней паўсюль панавала абуральная бестурботнасць, у тым ліку і ў міжнародных аэрапортах, то цяпер усё стала нашмат стражэй. Дзяржаўныя службы значна ўзмацнілі кантроль за ўсімі, хто ўязджае ў краіну.
На буйных аўтобусных тэрміналах або вузлавых станцыях метро, дзе заўсёды шмат людзей, дзяжураць паліцэйскія з сабакамі, лепш працуюць службы бяспекі ў гандлёвых цэнтрах, у месцах збору людзей, ды і самі грамадзяне сталі больш пільнымі, асцярожнымі. Я ж казаў, што мы ўмеем спраўляцца з цяжкасцямі, выклікамі і пагрозамі", - падсумаваў Ары Каган.
