Рызыкі і выгады: як аб'яднаць страхавыя сістэмы Беларусі і РФ?
© Sputnik / Игорь Зарембо
/ Падпісацца
Адна з праграм Саюзнай дзяржавы прадугледжвае ўзаемны допуск страхавых арганізацый на рынкі дзвюх краін. Але ў Беларусі і Расіі пры ўсім падабенстве прынцыпаў, прапісаных у грамадзянскіх кодэксах, - дзве розныя мадэлі.
Ва ўсходніх суседзяў умовы працы страхавых кампаній дыктуе рынак, які фарміруе свабодную канкурэнцыю і роўныя правы. У Беларусі працэс рэгулюецца дзяржавай. У якім кірунку рухацца разам (калі гэта магчыма): у расійскім, беларускім ці шукаць трэці варыянт? Карэспандэнт Sputnik Мікалай Міхнавец разбіраўся ў сітуацыі пры садзейнічанні генеральнага дырэктара Беларускай асацыяцыі страхоўшчыкаў Ірыны Мерзляковай.
Крыху статыстыкі
У Расіі ў страхавым бізнесе прадстаўлены ў асноўным прыватныя кампаніі, у тым ліку з замежным капіталам. У Беларусі каля 80% усяго рынка застаецца за дзяржстрахаўшчыкамі. Гэта "Белдзяржстрах", "Белэксімгарант", "Стравіта", створаная ўрадам Беларуская нацыянальная перастраховачная арганізацыя і яшчэ шэраг кампаній з доляй дзяржавы больш за 51%.
Рэгуляванне ў рэспубліцы пабудавана так, што дзяржкампаніям прадастаўлены некаторыя перавагі ў параўнанні з прыватнымі: толькі яны могуць страхаваць маёмасць дзяржпрадпрыемстваў і афармляць абавязковыя віды страхавання, якіх, дарэчы, у Беларусі 11 (супраць 5 у Расіі).
Калі браць асноўныя напрамкі - страхаванне жыцця і маёмасці, то ў першым выпадку прыватнікі збіраюць трэць узносаў у агульным аб'ёме, а ў другім на іх долю прыпадае толькі 11%.
Па выніках 2020 года ўвесь беларускі страхавы рынак сабраў у эквіваленце $620 млн долараў. І гэта толькі 3% ад аб'ёму збораў у Расіі ($20858,7 млн). Цікава таксама, што на страхавыя выплаты ў Беларусі выдаткавана больш за палову ўзносаў - 54% ($334 млн), у РФ - 42% ($8924 млн).
Пры гэтым у Беларусі дзейнічаюць 16 страхавых арганізацый, у партнёраў-суседзяў - 160.
У Беларусі сёння працуюць дзве "дочкі" расійскіх кампаній - "Ингосстрах" і "Белросстрах" (група кампаній "Ресо"). Па сутнасці, гэта беларускія прадстаўніцтвы, рэзідэнты, якія працуюць па нацыянальным заканадаўстве Беларусі. Аб'яднанне рынкаў падразумявае агульныя ўмовы, якія складана нават сфармуліраваць, улічваючы, што не адно дзесяцігоддзе краіны развіваліся па розных мадэлях.
Перавагі або недахопы?
На фоне рынкавых механізмаў коштавая палітыка ў страхаванні ў Расіі некалькі іншая, там вышэй цана на многія страхавыя прадукты. Дзяржрэгуляванне ў Беларусі прыводзіць да больш нізкіх страхавых тарыфаў, што першапачаткова выглядае выйгрышным для насельніцтва. Але больш танныя страхоўкі павялічваюць рызыкі для саміх кампаній.
"Страхавы бізнес пабудаваны на матэматычных законах і тэорыі верагоднасці. Калі ты няправільна разлічыў свае магчымасці, то вельмі хутка станеш банкрутам", - тлумачыць Ірына Мерзлякова.
Ёсць цяжкасці, звязаныя з устаноўленым дзяржавай планам па зборы ўзносаў, які з кожным годам павялічваецца па-за залежнасці ад стану рынку. Як адзначае суразмоўца, страхаванне - гэта другі эшалон эканомікі, залежны ад магчымасцей насельніцтва і прадпрыемстваў, якія будуць страхавацца пры наяўнасці пэўнага ўзроўню даходу.
"У прыватных кампаній няма варыятыўнасці партфеля. Яны, у асноўным, страхуюць выязджаючых турыстаў, аўто па сістэме КАСКО і медыцынскія выдаткі, што патэнцыйна стратна. Ім не хапае рызык дзяржмаёмасці і абавязковых відаў. Ім складана не скаціцца ў грань стратнасці, ідучы за тымі тарыфамі, якія могуць сабе дазволіць дзяржстрахаўшчыкі", - падкрэсліла эксперт.
На фоне асцярог з нагоды няспраўджанага плана з'яўляюцца дэмпінгавыя прапановы, якія прывабліваюць спажыўцоў, але павышаюць рызыкі.
Станоўчы вынік занадта жорсткага дзяржрэгулявання - навядзенне парадку. У Беларусі не можа быць такога, што полісы страчаныя, а грамадзянам адмаўляюць у афармленні якой-небудзь страхоўкі. Расійскія аўтамабілісты, напрыклад, апошнім часам скардзяцца на немагчымасць купіць поліс АСАГА з-за нізкага стажу ваджэння, пасля траплення ў ДТЗ або, банальна, з-за памылак сістэмы ўліку.
Але, як прызнаюцца на ўмовах ананімнасці ўдзельнікі беларускага рынку, у некаторых выпадках гайкі перакручаны, што тармозіць развіццё галіны. Свабодная канкурэнцыя ў Расіі робіць страхоўшчыкаў больш мабільнымі, што ў выніку вядзе да прагрэсу.
Што трэба людзям?
Зараз беларус, аформіўшы страхоўку на радзіме, прыязджае з ёй у Расію на тых жа ўмовах, што і пры наведванні любой іншай краіны.
"Сёння падымаецца пытанне з нагоды поліса грамадзянскай адказнасці на аўтамабіль, каб дакумент, аформлены ў Беларусі, дзейнічаў і ў Расіі. Але ў партнёраў па Саюзнай дзяржаве iншае заканадаўства - іншыя тарыфы, іншыя ліміты, іншы парадак пакрыцця страт. Усё гэта неабходна прывесці ў адпаведнасць", - тлумачыць Ірына Мерзлякова.
Перш чым аб'яднаць рынкі, эксперты прапаноўваюць прывесці да агульнага назоўніка першасныя сферы, запатрабаваныя ў страхаванні. І тады, напрыклад, беларускія студэнты або працоўныя мігранты змогуць атрымаць якасную медыцынскую дапамогу ў Расіі, дзе, у адрозненне ад нашай краіны, дзейнічае абавязковае медыцынскае страхаванне.
Самыя запатрабаваныя і актуальныя
Па словах кіраўніка БАС, на фоне пандэміі прыкметны рост у Беларусі зараз паказвае добраахвотнае страхаванне медыцынскіх расходаў (ДМС). Яно пакрывае выдаткі, звязаныя з лячэннем хвароб, і можа кампенсаваць, напрыклад, паход у прыватную клініку.
"Відаць, кавід падштурхнуў да таго, што людзі пачалі задумвацца пра сваё здароўе", - заўважае Ірына Мерзлякова.
Паводле ацэнак спецыялістаў, найбольшы аптымізм выклікае ажыўленне страхавання жыцця - плюс 30% да мінулага перыяду. Пакуль пункцірам, але з відавочнымі перспектывамі прасочваецца тэндэнцыя да росту ўдзельнай вагі сегмента з 8,8% у 2016 годзе да 13,2% у 2021-м.
Адмоўную дынаміку паказвалі сегменты, звязаныя са страхаваннем ад хвароб і няшчасных выпадкаў выязджаючых за мяжу, а таксама "Зялёная карта". У той жа час прыкметна выраслі аперацыі па комплексным маёмасным страхаванні, КАСКО юрыдычных асоб.
Зноў замацаваны пераважныя пазіцыі добраахвотных відаў страхавання на ўзроўні 67%. І калі "абавязковы" партфель традыцыйна амаль на 90% фарміруецца за кошт страхавання грамадзянскай адказнасці ўладальнікаў транспартных сродкаў і страхавання ад няшчасных выпадкаў на вытворчасці, то ў добраахвотным пераважае маёмаснае і асабістае страхаванне.
Асаблівую цікавасць у апошні час выклікае страхаванне дадатковай пенсіі, якое ў новым відзе запрацуе праз год. На думку суразмоўцы, дадатковы імпульс можа надаць той факт, што супастаўную суму ў межах 3% абавяжуць пералічваць работадаўца. Для работніка такі від страхавання застанецца добраахвотным, для наймальніка стане прымусовым.
Першыя крокі да збліжэння
На фоне падпісання дарожных карт і аб'яднання рынкаў Беларусі і Расіі прадстаўнікі розных галін эканомікі актывізавалі супрацоўніцтва.
Увесну гэтага года Беларуская асацыяцыя страхаўшчыкаў і Усерасійскі саюз страхаўшчыкоў падпісалі мемарандум аб узаемаразуменні. Бакі дамовіліся аб фарміраванні адзінай інфармацыйнай прасторы, перш за ўсё, для ўрэгулявання страт пры наступленні страхавых выпадкаў і процідзеяння махлярству. Таксама спецыялісты падрыхтуюць прапановы па сінхранізацыі і гарманізацыі профільнага заканадаўства.
Важкі ўклад у працэс збліжэння павінен унесці законапраект аб страхавой дзейнасці, які разгледзяць у Палаце прадстаўнікоў у красавіку 2022 года.
Ірына Мерзлякова звярнула ўвагу, што дакумент павінен дазволіць надзённую праблему і ўстанавіць роўныя ўмовы для суб'ектаў гаспадарання.
"Вельмі складана працаваць, калі існуюць два светы страхавання - дзяржаўны і прыватны, і яны працуюць у паралельных рэальнасцях", - адзначыла суразмоўца.
У мінулым верасні ў парламенце арганізавалі круглы стол. Старшыня Пастаяннай камісіі па бюджэце і фінансах ніжняй палаты Людміла Ніжэвіч заявіла, што ўдасканаленне заканадаўства ў гэтай сферы заклікана забяспечыць надзейнасць страхавых арганізацый і брокераў, а таксама абараніць правы страхавальнікаў (выгаданабытчыкаў) і застрахаваных асоб.
Больш за тое, праект распрацоўваўся ў перспектыве інтэграцыі не толькі з Расіяй, але і ў рамках ЕАЭС.
"Нельга не ўлічваць узмацненне канкурэнцыі на фінансавым рынку з прычыны паглыблення інтэграцыі ў рамках ЕАЭС. Ва ўмовах стварэння агульнага фінансавага рынку неабходна захаванне нашай канкурэнтаздольнасці і забеспячэнне ўваходжання ў агульны рынак на ўмовах паўнапраўнага партнёрства, што можа быць цяжка з прычыны наяўнасці ў дзяржрэгуляванні страхавой дзейнасці падыходаў, якія не маюць аналагаў у міжнароднай практыцы і абмяжоўваюць канкурэнцыю", - падвяла вынік Ірына Мерзлякова.
Чытайце таксама:
Калі ў Беларусі запусцяць добраахвотнае пенсійнае страхаванне?
Мінпрацы расказала, як у Беларусі будзе працаваць пенсійнае страхаванне
Ці будзе сістэма АСАГА адзінай для грамадзян Расіі і Беларусі
Беларусь умацоўвае страхаванне экспартных кантрактаў
