https://bel.sputnik.by/20220120/terytoryya-zverstva-shtalag-352-zabytae-mestsa--gstory-mnska-1059665294.html

Тэрыторыя зверстваў Шталаг-352: забытае месца ў гісторыі Мінска

Тэрыторыя зверстваў Шталаг-352: забытае месца ў гісторыі Мінска

Sputnik Беларусь

У час Вялікай Айчыннай вайны ў Масюкоўшчыне быў арганізаваны лагер для савецкіх ваеннапалонных. Па афіцыйных дадзеных, там загінула больш за 80 тысяч... 20.01.2022, Sputnik Беларусь

2022-01-20T22:59+0300

2022-01-20T22:59+0300

2024-05-06T16:58+0300

беларусь

мінск

гісторыя

вялікая айчынная вайна

сусветная гісторыя

ваенная гісторыя

савецкі саюз

ваеннапалонныя

канцлагер

лагер

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/07e6/01/13/1059618569_0:352:3000:2040_1920x0_80_0_0_dadf867816892942dbfcf2f6c964af01.jpg

На месцы лагера ў Масюкоўшчыне няма ніводнага памятнага знака. Ні таблічкі, ні паказальніка, ні мармуровай (ды хоць бы драўлянай) пліты, ні сімвалічнага каменя – ніякіх "апазнавальных" знакаў. Ні-чо-га. Некалькі гадоў таму энтузіясты вырабілі і развесілі па мікрараёне чорна-белыя плакаты "Тэрыторыя канцлагера Stalag 352 у Масюкоўшчыне". Сталі распытваць мясцовых жыхароў, што яны ведаюць пра Шталаг. Інфармаваны аказаліся нямногія.Пра тое, што з сябе ўяўляў Waldlager Stalag 352 у гады вайны, пра тыя нечалавечыя ўмовы, у якіх утрымліваліся ваеннапалонныя, пра людзей, якія знайшлі сілы супраціўляцца акупантам, а таксама пра тое, як гэтае месца па-варварску знішчаецца, у матэрыяле карэспандэнта Sputnik Уладзіміра Несцяровіча.Ні імёнаў, ні званняўДа вайны ў невялікім лясным масіве паміж вёскамі Масюкоўшчына, Падгрушава, Ржавец, Веснінка і Глінішча размяшчалася воінская часць 7-й кавалерыйскай дывізіі імя англійскага пралетарыяту, а крыху пазней – 355-ы стралковы полк. Месца зручнае: недалёка Мінск, побач – чыгунка.У ліпені 1941-га менавіта па ёй сюды дастаўлялі эшалоны са змучанымі, параненымі, галоднымі, дэмаралізаванымі савецкімі ваеннапалоннымі. Хто не мог ісці пасля выгрузкі з вагонаў ці раптоўна замарудзіўся, немцы расстрэльвалі прама на месцы, расказвае Sputnik гісторык і краязнавец Дзмітрый Марозаў, які жыве ў Масюкоўшчыне, даўно і грунтоўна вывучыў усё, што звязана з мясцовым лагерам смерці.Першае, што павінны былі зрабіць палонныя: вызваліць вагоны ад трупаў памерлых чырвонаармейцаў. Целы сцягвалі ў найбліжэйшыя траншэі і проста скідалі штабелямі. Ні імёнаў, ні званняў, ні месцаў нараджэння.Лагер у Масюкоўшчыне быў перасыльным перад адпраўкай у Польшчу і Германію і прызначаўся для радавых і сяржантаў. Палонных у першы год вайны было шмат. Тысячы, сотні тысяч. Многіх прыганялі ў Шталаг пешымі калонамі. Ужо пасля вайны ўдалося ўстанавіць, што зімой 1941-1942 гадоў у лагеры адначасова знаходзілася больш за 140 тысяч ваеннапалонных. Пры гэтым даваенная савецкая воінская часць была разлічана на раскватараванне тут максімум 9,5 тысяч чалавек.Вароты ў пеклаУ лагер палонныя траплялі праз галоўныя вароты, на якіх размяшчаўся надпіс Lipptor, што ў перакладзе з нямецкага азначала "Вароты Ліпа". Намеснік каменданта лагера Хайбірых Ліп быў фігурай злавеснай, свалачной. Менавіта ён прыдумляў самыя садысцкія формы здзекавання з людзей. Напрыклад, вешаць за падбародкі пры дапамозе металічных крукоў (каб смерць наступала марудна і пакутліва), ды яшчэ і ўключаць пры гэтым музычныя канцэрты, якія разносіліся па тэрыторыі лагера з дапамогай дынамікаў, развешаных на слупах і дрэвах.Па яго загадзе палонных выгналі з баракаў на вуліцу ў мароз і ў адным споднім паставілі на калені: вымольваць прабачэнне за зламаныя нары, паколькі на іх забралася занадта шмат людзей – у напаўразбураныя драўляныя баракі, разлічаныя на 60-70 чалавек, зганялі па 400-500. Пасля такой экзэкуцыі яны так і засталіся ляжаць змёрзлымі на пляцы.Западозрыўшы, што пры фільтрацыі некаторым удалося схаваць сваё яўрэйскае паходжанне, Ліп загадаў неяк вывесці палонных на пляц і здымаць штаны. Капітан асабіста абышоў строй і, калі выяўляў таго, хто быў абрэзаны, біў кулаком у твар, роў "юдэ" і страляў у галаву.Ёсць сведчанні, што пры фільтрацыі некаторых яўрэяў запісвалі азербайджанцамі, татарамі, башкірамі. Менавіта таму, а яшчэ і з той нагоды, што многія палонныя (афіцэры, камісары) хавалі свае дадзеныя, дакладна ўстанавіць, хто ж насамрэч утрымліваўся ў лагеры, вельмі складана, а то і зусім немагчыма.За ўсякую правіннасць – кулю ў лобШталаг быў падзелены на дзве часткі: гарадскую – у былых Пушкінскіх казармах па Лагойскім тракце, і лясную, каля Масюкоўшчыны.Задача адміністрацыі лагера была цынічна простая: масавае знішчэнне палонных. Для гэтага не абавязкова было расстрэльваць, вешаць ці забіваць людзей дубінкамі: большасць памірала ад знясілення, холаду, хвароб, знясільваючай працы. Прыкладна 80 працэнтаў чырвонаармейцаў утрымлівалася пад адкрытым небам.З любой нагоды: касы позірк, павольна знятая шапка перад нямецкім афіцэрам ці паліцыянтам, ды і проста таму, што ў ахоўніка дрэнны настрой – атрымлівалі кулю.Тых, хто правініўся, немцы адпраўлялі ў карцэр: паўзямлянку без даху. Чалавек там увесь час знаходзіўся на карачках – ні ўстаць, ні легчы: на вышыні прыкладна 130 сантыметраў быў нацягнуты калючы дрот, унізе бетонную падлогу наўмысна залівалі вадой. З карцэра людзей даставалі напаўжывымі, часцей – мёртвымі."З рапартаў відаць, што санітарная група, акрамя памерлых ад хвароб і голаду, збірала і тых, каго немцы застрэлілі ў ціры: так нацысты забаўляліся, адпрацоўваючы навыкі стральбы па цэлях, якія рухаюцца", - распавёў Марозаў.Елі траву і жабСупрацоўнікі СД (службы бяспекі) сартавалі палонных па нацыянальнай прыкмеце: беларусаў размяшчалі разам з рускімі, украінцаў, прадстаўнікоў Сярэдняй Азіі і Каўказа, яўрэяў трымалі асобна.У лагеры было некалькі зон, якія аддзяляліся адна ад іншай драцянымі загародамі. Па знешнім перыметры стаялі вартаўнічыя вышкі з кулямётамі і пражэктарамі. Уначы па агароджы пускалі электрычны ток."Вось тут быў так званы харчаблок, – паказвае Дзмітрый Марозаў. – Як успамінаў адзін з вязняў лагера мінчанін Барыс Папоў, там ставілася чыгунная ванна з баландай з гнілой бульбы, ачысткі і затхлыя крупы, за якой станавілася велізарная чарга людзей з кансервавымі бляшанкамі, кацялкамі, а то і проста з пілоткамі, куды зачэрпвалася жыжа. Але нават яе ўсім не хапала. Елі траву, жаб...".Людзей заядалі вошы. Вады ў бараках не было. Палонныя збіралі змяшаны з брудам снег, чакалі пакуль ён растане, а потым пілі гэтую жыжку."Пленная правда"Лазарэт быў уладкованы ў даваеннай казарме. Тут санітарам у бараку для сыпнатыфозных працаваў журналіст, пісьменнік Сцяпан Злобін.У самым пачатку вайны ў акружэнні пад Вязьмай кантужаны і паранены ў нагу Злобін трапіў у нямецкі палон. Аказаўся ў Масюкоўшчыне."У 1949 годзе мінскі школьнік, вучань пятага класа Іосіф Валюкевіч знайшоў у будынку лазарэта маленькі пакуначак, а ў ім – складзены аркуш паперы. Гэта была рукапісная газета "Пленная правда", - распавяла Sputnik загадчыца аддзела Беларускага дзяржаўнага музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны Наталля Яцкевіч. – Газету адправілі ў Маскву для даследавання. Устанавіць імя выдаўца доўгі час не ўяўлялася магчымым. Зразумела, што там не было ніякіх подпісаў. Толькі ў 1957 годзе высветлілася, што аўтарам "Пленной правды" быў Сцяпан Злобін".Аб становішчы на ​​фронце пісьменнік даведваўся ад ізноў прыбылых палонных, аб тым, што адбываецца ў Мінску – ад тых, каго адпраўлялі на працу ў горад. Былі там, вядома, і нататкі пра лагернае жыццё.Як пазначана ў газеце, яна з’яўлялася "органам савецкага сумлення і непрададзенай чэсці". Дэвізам газеты былі словы Гётэ: "Толькі той варты гонару і свабоды, хто кожны дзень ідзе за іх на бой".Газета пісалася ўручную па начах, таварышы Злобіна – С. Ведэрнікаў, Я.Е. Бялоў, І.К. Хахлоў – сачылі за тым, каб ніхто не застаў яго за гэтым смяротна небяспечным заняткам. Вядома, што было створана тры экзэмпляры газеты, адзін з якіх вынеслі ў горад.Вось некалькі цытат з захаванай "Пленной правды":Адзіны ўцалелы асобнік газеты беражліва захоўваецца ў Мінску, музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, як сведчанне зверстваў акупантаў, а таксама стойкасці, мужнасці і нават аптымізму людзей, якія трапілі ў нечалавечыя ўмовы.Да вясны 1942 года Злобін рыхтаваў уцёк, але быў здраджаны і ў кайданах адпраўлены спачатку ў канцлагер Цайтхайн, а затым у лагер непадалёк ад Лодзі, дзе ён быў вызвалены ў студзені 1945 года.Злобін не лічыў сябе героем, але яго праца санітарам, а таксама журналістам дапамагала людзям не губляць надзею ў тыя моманты, калі ніякіх сіл ужо не заставалася.Палонны – здраднікВязні ўспаміналі, што асабліва цяжкія настроі пачаліся ў лагеры пасля выдання 19 жніўня 1941 года сумна вядомага сталінскага загада №270 "Об ответственности военнослужащих за сдачу в плен и оставление врагу оружия".Згодна з загадам, у палон здавацца забаранялася. Парушальнікі маглі быць расстраляны на месцы. Пры гэтым яны прызнаваліся дэзерцірамі, а іх сем’і падлягалі арышту і пазбаўляліся ўсіх дзяржаўных дапамог і падтрымкі.Уласна, войскі як адступалі, так і працягвалі адступаць, а вось палонныя зусім зніклі. А тут яшчэ немцы і паліцаі ледзь не кожны дзень ім паўтаралі: Радзіма ад вас адмовілася, пераходзіце на наш бок – вас чакае сытае жыццё, а не пякельныя мукі. Хтосьці згаджаўся, але нямногія. Магчыма, прысутнасць побач такіх моцных асоб, як Злобін, і падтрымлівала ў вязнях упэўненасць у тым, што нельга запісвацца ў здраднікі. Можна ўрэшце паспрабаваць уцячы."Першая вядомая ўдалая спроба ўцёка здарылася ў пачатку 1942 года, – распавядае Дзмітрый Марозаў. – Дзевяць ваеннапалонных, якіх накіравалі ў былы дом адпачынку "Ждановічы" за трубамі для лагера, перабілі варту і сышлі ў лес. Адзін з палонных потым вярнуўся, быў арыштаваны і павешаны на лагернай плошчы. Арганізаваў уцёкі былы паліцай Шталага Барыс Лунін, які стаў пасля камандзірам партызанскай брыгады "Штурмавая".І яшчэ аб гераічных людзях Шталага-352. Менавіта тут перад адпраўкай у Польшчу сядзеў той самы Аляксандр Пячэрскі, які падняў затым узброенае паўстанне ў лагеры смерці Сабібор. Дарэчы, пасля ўцёка Пячэрскі вярнуўся ў Беларусь, дзе ваяваў у партызанскім атрадзе імя Шчорса. Стаў падрыўніком, біўся з акупантамі, пускаючы пад адхон нямецкія эшалоны.З лагера на бронемашынах!Самыя дзёрзкія і неверагодныя ўцёкі былі здзейснены ў чэрвені 1943 года. Для гэтага ваеннапалонныя выкарысталі бронеаўтамабілі БА-20. Пасля таго, як партызаны абстралялі легкавую машыну каменданта лагера і паранілі таго ў нагу, ён загадаў прыцягнуць у гараж два браневікі. Палонным было загадана аднавіць пашкоджаную тэхніку.Па ўспамінах удзельніка тых падзей Васіля Зыкава, важную ролю ў распрацоўцы плана, а затым яго паспяховай рэалізацыі адыграў паліцыянт Іван Сарока. Ён быў ваенным тэхнікам, чыніў у гаражы стралковую зброю. Сарока забяспечыў ваеннапалонных двума кулямётамі, чатырма вінтоўкамі, некалькімі сотнямі патронаў.Прарывацца вырашылі праз Заходнія вароты, таму што праз іх камендант некалькі разоў да гэтага выязджаў на браневіку на стрэльбішча, каб папрактыкавацца ў стральбе з кулямёта."У дзень уцёка Мікалай Лапшын вывеў са строю легкавыя машыны, якія знаходзіліся ў гаражы, зняў трамблеры, замок з 45-міліметровай гарматы і затапіў яго ў туалеце. Фёдар Бравікоў з групай дасталі зброю з тайнікоў, паставілі кулямёты на браневікі. Уладзімір Кладкевіч зачапіў правады тэлефоннай сувязі за задні буфер другога браневіка, каб пры выездзе іх абарваць, - распавядае Дзмітрый Марозаў.- Як успаміналі затым удзельнікі ўцёка, яны прыхапілі з сабой нямецкую фуражку, якая была бачная ў назіральную шчыліну. Вартавыя каля вышкі выцягнуліся ў струнку, аддалі воінскую чэсць і адчынілі вароты".Кіламетры праз два бронемашына, якая ехала ззаду, на жаль, заглухла. Яе паспрабавалі буксіраваць, але неўзабаве застопарылася і першая БА-20.Захапіўшы зброю, патроны, санітарную сумку, разбіўшыся на дробныя групы, уцекачы накіравалася ў напрамку вёскі Тарасава, каб затым схавацца ў лясах.Спахапіўшыся, немцы арганізавалі пагоню, падчас якой яны нагналі і забілі дваіх палонных. Астатнім трынаццаці ўдзельнікам уцёка пашанцавала: яны дабраліся да партызанскай брыгады імя Шчорса.Вядома, што збеглыя палонныя затым перадавалі ў Шталаг-352 лістоўкі з заклікамі прытрымлівацца іх прыкладу. Сувязь часцей за ўсё ўстанаўлівалася праз пахавальныя каманды (іх звалі "капут камандамі"), якія забіралі на могілках пакінутыя "пасылкі".У адной з лістовак былі такія радкі: "Цяпер скрозь і ўсюды вы сустрэнеце партызан і народ, якія дапамогуць вам, варта толькі адысці вам на якіх-небудзь 10 кіламетраў ад вашага лагера. Дык чаго ж Вы чакаеце!? Што Вы губляеце!? – ганьбу, залежнасць, знявагу! Што Вы набываеце? Свабоду, незалежнасць, сяброўства, гонар і славу Савецкага чалавека!".Колькасць ваеннапалонных, якія ўтрымліваюцца ў лагеры, увесь час змянялася. У першы год вайны іх там было 130-140 тысяч чалавек, да лета 1942 года – 8-10 тысяч, яшчэ праз год – 5-6 тысяч, да студзеня 1944 года – каля 5 тысяч.Шталаг-352 быў ліквідаваны ў чэрвені 1944 года. Пасля вызвалення Мінска там утрымліваліся нямецкія ваеннапалонныя, якія аднаўлялі горад. Пазней на тэрыторыі былога лагера размясціўся жылы гарадок воінскай часці.Нішто не забытаУ 1949 годзе на месцы масавых пахаванняў быў устаноўлены часовы помнік. Яшчэ праз пятнаццаць гадоў, 3 ліпеня 1964 года, там адкрылі мемарыяльны комплекс з Вечным агнём, добраўпарадкаванымі алеямі, сімвалічнымі надмагіллямі, ратондай, а ў ёй – "Кнігай Памяці".На цэнтральнай гранітнай пліце надпіс на беларускай мове: "Сучаснікі і патомкі, схіліце галовы. Тут спяць вечным сном тыя, хто не стаў на калені перад врагам… Тут у 1941‒1944 гг. нямецка-фашысцкiмi захопнікамі расстраляна і замучана 80 000 ваеннапалонных Савецкай Арміі і мірных грамадзян".У цырымоніі адкрыцця комплексу прынялі ўдзел кіраўнікі Беларусі, удзельнікі вайны Кірыл Мазураў і Пётр Машэраў, франтавыя маршалы Савецкага Саюза Канстанцін Ракасоўскі, Іван Конеў, Іван Баграмян.Ёсць, праўда, адзін нюанс: надпіс на пліце ўводзіць людзей у некаторы зман: многія да гэтага часу ўпэўнены, што лагер смерці знаходзіўся ў гэтым месцы і менавіта тут расстрэльвалі палонных. На самой справе сюды звозілі трупы і хаатычна звальвалі іх у ярах.Лагер быў на другім баку "жалезкі", дзе адзіным абазначэннем гэтага факта сёння служыць графіці-надпіс на безгаспадарным бетонным блоку.У 1990 годзе, калі тут стаяла савецкая вайсковая часць, падчас будаўнічых прац экскаватар выцягнуў на паверхню чалавечыя косткі. Іх там аказалася шмат: цэлы пласт. Судзячы па ўсім, гэта былі астанкі вязняў, якія з цяжкасцю змясціліся ў 15 трун. Напярэдадні Дня Перамогі іх аддалі зямлі на дзеючым мемарыяле ў Масюкоўшчыне.Працягнуліся раскопкі на тым месцы толькі праз 26 гадоў. Ваеннаслужачыя 52-га асобнага спецыялізаванага пошукавага батальёна Узброеных Сіл Беларусі знайшлі астанкі 147 ваеннапалонных. Імёны траіх удалося ўстанавіць: ураджэнец Омскай вобласці Іван Ізотаў і два чырвонаармейцы, якія нарадзіліся на Украіне – Андрэй Шамрай і Васіль Бачалюк. Усе гэтыя гады яны лічыліся прапаўшымі без вестак. Іх сваякі затым прыехалі ў Мінск, былі на перапахаванні. Цырымонія прайшла ў суправаджэнні роты ганаровай варты і ваеннага аркестра.З 2013 года вайсковай часці там больш няма. Горад планаваў пачаць маштабнае будаўніцтва новага мікрараёна, не выключана, што гмахі ўзвялі б і на месцы лагера смерці.Захаваць для нашчадкаўМясцовыя жыхары, неабыяковая грамадскасць, гісторыкі, прадстаўнікі туркампаній, аб’яднаўшыся ў ініцыятыўную групу "Захаваем Масюкоўшчыну", пачалі біць трывогу. Яны закідвалі інстанцыі лістамі, у якіх тлумачылі, што такое Шталаг-352 і чаму важна зберагчы гэтае месца – напамін пра злачынствы нацыстаў, частку трагічнай гісторыі Мінска, Беларусі, Савецкага Саюза.Людзі асабліва ўстрывожыліся пасля таго, як у 2019 годзе будаўнікі знеслі барак, дзе драўляныя кроквы былі спісаныя імёнамі вязняў. Некаторыя артэфакты ўдалося выратаваць, многія былі пашкоджаны, частку вывезлі на сметнік.Прадстаўнік пошукавай групы "Бацькаўшчына" Анатоль Перавядзенцаў распавёў Sputnik, што некаторыя надпісы ўдалося адрэстаўраваць, а пасля дбайных пошукаў устанавіць іх аўтарства (больш за 30 імёнаў) і, што самае важнае – адшукаць сваякоў некаторых загінулых."Яшчэ нядаўна ўсюды пісалася аб тым, што ўстаноўлены імёны 9,5 тысячы ваеннапалонных лагера смерці ў Масюкоўшчыне. Цяпер гэтая лічба набліжаецца да 14,5 тысяч", – расказаў Перавядзенцаў. Ён упэўнены, што пошукавую працу нельга спыняць да таго часу, пакуль захоўваецца мінімальны шанс вырваць з нябыту хаця б аднаго вязня.Зараз на тэрыторыі былога лагера смерці пакуль яшчэ захаваліся будынкі, дзе былі лазарэт, лазня, сталовая, дом афіцэрскага саставу, аўтамайстэрні і сховішча для агародніны, якое выкарыстоўвалася як карцэр, а таксама ўчасткі дарог, што вязні масцілі камянямі.Грамадзяне перакананы: усё гэта трэба захаваць і выкарыстоўваць у тым ліку для выхавання моладзі. Уласна, яны не проста пішуць лісты і чакаюць разумнага рашэння – дзейнічаюць. Напрыклад, тройчы разам з мясцовымі ўладамі, жыхарамі Масюкоўшчыны, а таксама настаўнікамі і школьнікамі ладзілі суботнікі на тэрыторыі былога лагера: прыбралі смецце, высадзілі дубы.Сабралі архіўныя дакументы, успаміны, фота і відэа пра гісторыю Шталага з тым, каб стварыць віртуальны музей. Ужо запусцілі мультымедыйны праект аб трагічным лёсе аднаго з палонных: ураджэнца Астрахані ваенфельчара Міхаіла Сенькіна. Нечуваны факт: нацысты яго забілі, а потым дазволілі пахаваць у труне і з аркестрам, таму што зняволеныя ўчынілі бунт – замкнуліся ў бараках і адмовіліся выходзіць на працу. Распрацавалі і зацвердзілі ў Нацагенцтве па турызме тэкст экскурсіі "Палонная праўда: гісторыя Шталага-352". Дзмітрый Марозаў, Святлана Бень і іншыя водзяць па тэрыторыі былога лагера экскурсіі, сустракаюцца са школьнікамі.Зараз распрацоўваецца план па музеефікацыі тэрыторыі лагера Шталаг-352 хаця б у мінімальным аб’ёме: устанавіць інфармацыйныя знакі, мемарыяльныя дошкі, намаляваць муралы з партрэтамі, напрыклад, Сцяпана Злобіна, Аляксандра Пячэрскага. Гэта – сумесны праект Рэспубліканскага саюза турыстычнай індустрыі, фонду "Адказнасць, памяць, будучыня", каманды медыя лабараторыі "ГлаголЪ" і валанцёраў."Унікальнасць гэтага месца ў тым, што гэта па сутнасці адзіны комплекс на тэрыторыі былога СССР, дзе пакуль яшчэ захаваліся будынкі – нямыя сведкі злачынстваў нацыстаў і стойкасці духу чырвонаармейцаў, якія адкінулі прапановы запісацца ў здраднікі. Наш абавязак – зрабіць так, каб людзі ведалі аб тым, якія страшныя падзеі адбываліся на тэрыторыі Беларусі падчас акупацыі і разумелі, якой цаной была заваявана перамога", - падсумаваў Дзмітрый Марозаў.Падставы для аптымізмуНекалькі абнадзейваючых фактаў. Улады горада Мінска прынялі рашэнне прысвоіць вуліцы, якая праектуецца ў межах вуліц Міхася Лынькова, Пятра Глебкі і праезда Масюкоўшчына, імя пісьменніка Сцяпана Злобіна. Таго самага, які выдаваў у лагеры смерці Шталаг-352 "Пленную правду".У канцы мінулага года прадстаўнікі Следчага камітэта і пракуратуры наведалі Масюкоўшчыну падчас расследавання крымінальнай справы аб генацыдзе беларускага народа падчас Вялікай Айчыннай вайны. З дапамогай прадстаўніка пошукавай групы "Бацькаўшчына" Анатоля Перавядзенцава і краязнаўца Дзмітрыя Марозава яны дакументальна зафіксавалі месцы, дзе праводзіліся масавыя пахаванні вязняў лагера Шталаг-352 і дзе да гэтага часу раскопкі не вяліся. Ёсць надзея, што пошукавыя работы будуць адноўлены ўжо ў гэтым годзе.Навошта гэта патрэбнаПобач з дзеючым мемарыялам у 2020 годзе ўзвялі храмавы комплекс: царкву Узвіжання Крыжа Гасподняга і там жа музей подзвігу савецкіх ваеннапалонных, дзе сабрана ўнікальная экспазіцыя. Аб рэакцыі маладых людзей на тое, што яны бачаць у музеі, Sputnik распавёў настаяцель царквы айцец Алег."Першыя хвілін пяць у дзяцей і падлеткаў вочы людзей, якія прыйшлі на чарговую забаву. Гэта прыкметна. На жаль, зараз час такі, калі прымусіць іх падумаць пра нешта сур’ёзнае вельмі складана. Але, паглядзеўшы на фатаграфіі, паслухаўшы аповяд пра тое, што адбывалася падчас вайны, іх твары мяняюцца. Яны пачынаюць задаваць пытанні, якія нашаму пакаленню здаюцца дзікімі: "А чаму людзі забівалі адзін аднаго? Як магло быць так, што палонных не кармілі? Чаму іх трымалі на марозе? Чаму да людзей ставіліся горш, чым да сабак?". Хвілін праз 10-15 маладыя людзі адчуваюць нейкі інтэлектуальны шок. Яны пачынаюць больш уважліва ўглядацца ў твары, зафіксаваныя фатографам, пра нешта думаць.Калі я бачу такую ​​рэакцыю, а гэта здараецца заўсёды, я разумею, што мэта існавання нашага музея дасягнута", - прызнаўся айцец Алег.

https://bel.sputnik.by/20220120/navukovae-dasledavanne-genatsydu-belaruskaga-naroda-pravyaduts-u-belarus-1059650392.html

беларусь

мінск

масюкоўшчына

2022

Навіны

ru_BY

беларусь, мінск, гісторыя, вялікая айчынная вайна, сусветная гісторыя, ваенная гісторыя, савецкі саюз, ваеннапалонныя, канцлагер, лагер, шталаг-352, шталаг, масюкоўшчына, дзень перамогі - 2023, эксклюзіў