Рэквіем па Хатыні: фотагісторыя мемарыяла

Хатынь стала сімвалам незлічоных ахвяр і пакут беларускага народа ў Вялікай Айчыннай вайне.

22 сакавіка 1943 года карнікі спалілі жыўцом і расстралялі амаль усіх жыхароў - 149 чалавек, у тым ліку 75 дзяцей.

Мемарыял у Хатыні ствараў калектыў архітэктараў
Юрый Градаў, Валянцін Занковіч, Леанід Левін. Скульптар - Сяргей Селіханаў. Будаваць мемарыял дапамагала ўся савецкая краіна. Граніт везлі з Украіны, белы мармур - з Расіі.

Урачыстае адкрыццё мемарыяльнага комплексу "Хатынь" адбылося 5 ліпеня 1969 года.

Каля мемарыяльнага комплексу "Хатынь" у 1970-м годзе. У цэнтры Іосіф Камінскі - адзіны дарослы жыхар Хатыні, з пакінутых у жывых пасля спалення вёскі.

Абгарэлы і паранены, Іосіф Камінскі апрытомнеў толькі позна ноччу, калі карныя атрады пакінулі вёску. Сярод цел аднавяскоўцаў ён знайшоў свайго сына Адама. Хлопчык быў смяротна паранены ў жывот, атрымаў моцныя апёкі. Ён сканаў на руках у бацькі. Іосіф Камінскі з сынам Адамам паслужылі прататыпамі знакамітага помніка ў мемарыяльным комплексе.

Злева направа трое выжыўшых дзяцей Хатыні: Віктар Жалабковіч, Соф'я Клімовіч і Уладзімір Яскевіч - жыхары вёскі Хатынь, якія цудам пазбеглі зверскай расправы ў гады Вялікай Айчыннай вайны, ля помніка закатаваным фашыстамі жыхарам Хатыні, 1984 год.

Пасля спалення вёскі ацалелі ўсяго пяцёра дзяцей: Соф'я і Уладзімір Яскевіч, Віктар і Аляксандр Жалабковіч, Антон Бараноўскі.

24 мая 2020 года памёр апошні сведка трагедыі Віктар Жалабковіч.

"Мне было відаць праз шчыліну, як карнікі падносілі каністры з бензінам і аблівалі сцены, падкідвалі сена. Саламяны дах успыхнуў імгненна. Усё загарэлася, затрашчала. Як жа ўсё крычалі! Словамі не перадаць. У дыме задыхаліся і плакалі дзеці. Пад напорам дзесяткаў людзей дзверы не вытрымалі і паваліліся.Мы з мамай выскачылі з хлява і патрапілі пад шквал агню.Далёка сысці не атрымалася, упалі. Ад страху прыціснуўся да мацярынскага цела і адчуў рэзкі штуршок. Гэта была куля, якая забіла маму, а мяне чарканула па плячы. Не памятаю, колькі праляжаў на зямлі. Калі падняўся, убачыў якія з'язджаюць карнікаў і паласу дагараючых хат”, – успамінаў Жалабковіч.

Першы сакратар ЦК КПБ Пётр Машэраў у Мемарыяльным комплексе "Хатынь" суправаджае кіраўніка Рэспублікі Куба Фідэля Кастра, 1972 год.

Мемарыял ствараўся пры актыўным удзеле Машэрава.

У 1974 годзе комплекс наведаў прэзідэнт ЗША Рычард Ніксан.

За гады існавання мемарыял Хатынь наведалі дзясяткі мільёнаў чалавек больш як са ста краін свету.

Беларускі пісьменнік Алесь Адамовіч (у цэнтры) расказвае сваім калегам пра Хатынь, 1985 год.

Знішчэнне вёскі легла ў аснову рамана Алеся Адамовіча "Хатынская аповесць". Кніга, у сваю чаргу, паслужыла сцэнарнай асновай для кінафільма "Ідзі і глядзі".

Дзесяцігадовы музыка і кампазітар, аўтар музычнага твора "Хатынская балада" Цімур Сяргееня на экскурсіі ў Хатыні, 1979 год.

Генеральны сакратар Арганізацыі Аб'яднаных Нацый (ААН) Хаўер Перэс дэ Куэльяр з жонкай у Мемарыяльным комплексе "Хатынь", 1987 год.

Раджыў Гандзі, прэм'ер-міністр Рэспублікі Індыі, пакінуў у 1985 годзе такі запіс у кнізе памяці: "Гэта хвалюючы напамінак аб тым, што вайна можа прынесці людзям. Няхай ніхто з нас не забываецца, як людзі выкарыстоўвалі сваю энергію для знішчэння адзін аднаго. Мемарыял выклікае надзвычай моцныя пачуцці ў кожным, хто яго наведвае. Мінск і Беларусь пацярпелі, каб маглі жыць ідэалы гуманізму".

Член амерыканскай дэлегацыі хрысціянскіх колаў ЗША Дж.А.Грэй падчас служэння паніхіды па ахвярах фашызму ля Вечнага агню на тэрыторыі Мемарыяльнага комплексу "Хатынь", 1984 год.

Генеральны сакратар ЦК КПСС М.С.Гарбачоў наведаў мемарыяльны комплекс "Хатынь" у 1985 годзе і пакінуў запіс у кнізе ганаровых гасцей.

Кожны год у Дзень памяці ахвяр Хатыні тут праходзіць Мітынг-рэквіем. Наведванне мемарыяла прымушае людзей усвядоміць крохкасць свету, задумацца аб каштоўнасці чалавечага жыцця.