Туды і адправіліся карэспандэнты Sputnik Беларусь - убачыць першы дом касманаўта і пагаварыць са сваякамі.
Зараз у Белым засталося 12 домаўладанняў, у іх жыве 20 чалавек. Тут ёсць асфальт, газ і вадаправод - усё дзякуючы заслугам Кавалёнка. А што ў глыбінцы памятаюць і ведаюць пра свайго знакамітага земляка?
"Лётчык Валодзя"
Перш, чым заехаць на малую радзіму Кавалёнка, спыняемся ў Крупках - невялікім горадзе на поўначы Мінскай вобласці. Тут знаходзіцца краязнаўчы музей, частка экспазіцыі ў якім прысвечана другому беларускаму касманаўту (першым стаў Пётр Клімук - Sputnik). Дырэктар установы Тамара Больбат распавядае, як хлопчык Валодзя захапіўся космасам.
У гады вайны ён часта бачыў самалётныя баі ў небе над сваёй вёскай. Аднойчы недалёка ад Белага паваліўся савецкі бамбардзіроўшчык. Усе хлапчукі бегалі паглядзець на яго - дабрацца да яго па балоце змог толькі Валодзя. Ён садзіўся ў кабіну, апранаў шлем і ўяўляў сябе лётчыкам. У вёсцы яго так і называлі - "лётчык Валодзя".
У 1957 гаду СССР запусціў першы штучны спадарожнік Зямлі. Настаўнік Зачысцінскай школы, дзе тады вучыўся будучы касманаўт, вывеў хлопцаў паназіраць за яркай кропкай у начным небе, якая да таго ж рухалася. Тады Валодзя сказаў, што хутка ўслед за спадарожнікам у космас паляцяць і людзі.
Школу Кавалёнак скончыў толькі з адной чацвёркай і марыў пра лётнае вучылішча. Мясцовы калгас, аднак, прыняў іншае рашэнне - адправіць амбіцыйнага хлопца па "мэтавым" ў Ленінградскую ваенную медыцынскую акадэмію. Нягледзячы на салідны конкурс - 9 чалавек на месца - ён паступіў у акадэмію, аднак неўзабаве ўсё ж паехаў прасіцца ў лётнае (Балашоўскае вышэйшае ваеннае авіяцыйнае вучылішча лётчыкаў - Sputnik).
Пасля доўгіх угавораў Валодзю дапусцілі да іспытаў, аднак на фізкультуры адбыўся канфуз: ён страціў прытомнасць. Над ім паджартоўвалі: маўляў, як гэта так - у ваенным вучылішчы трэба быць фізічна моцным, а ён страчвае прытомнасць. Кавалёнак ўсіх супакоіў: маўляў, з-за хвалявання не спаў і не еў некалькі сутак. Пасля чаго камандзіры дазволілі хлопцу пераздаць нарматывы.
Гагарын дапамог
Пасля заканчэння вучылішча ў 1963-м (тады Гагарын ўжо паспеў злятаць у космас) Уладзімір Кавалёнак служыў у ваенна-транспартнай авіяцыі, лятаў на Ан-24 спачатку ў якасці другога пілота, а затым камандзіра самалёта. У 1965-м яго разглядалі як кандыдата ў атрад касманаўтаў, аднак так і не залічылі.
Увагу на хлопца звярнуў першы касманаўт Зямлі. У 1967 годзе Кавалёнка па парадзе Гагарына залічылі ў атрад касманаўтаў, дзе ён прайшоў падрыхтоўку да палётаў на караблях тыпу "Саюз" і арбітальных станцыях "Салют". Пазней Уладзімір Васільевіч прызнаваўся, як адкрытасць і ўсмешлівасць Юрыя Аляксеевіча заваражыла яго.
"У першую іх сустрэчу Гагарын спытаў у Кавалёнка, ці хоча ён есці, ці ёсць у яго жыллё. А потым яны часта сустракаліся, сябравалі. Уладзімір Васільевіч неаднаразова распавядаў нам пра гэта, калі прыязджаў у музей", - дзеліцца Тамара Больбат .
Паводле яе слоў, "калі сустракаешся з Кавалёнкам, сам па сабе ён чалавек адкрыты, хоць на першы погляд здаецца непрыступным, рэзкаватым і грубым. Душа ў яго наросхрыст - чалавечая, вялікая".
Тры палёты Кавалёнка
Уладзімір Васільевіч стаў 40-м савецкім касманаўтам і 83-м у свеце, на арбіту ён лятаў тройчы. Кодавая назва касманаўта - "Фотон-1". Падчас першага палёту ў 1977 годзе экіпаж не змог састыкавацца са станцыяй "Салют-6", і экспедыцыя была спынена датэрмінова, не паспеўшы толкам пачацца.
Па вяртанні на Зямлю, Кавалёнка і другога касманаўта, Валерыя Руміна, абвінавацілі ў тым, што здарылася. Зорку Героя Савецкага Саюза яны не атрымалі. Пасля высветлілася, што зламалася сістэма збліжэння - касманаўты былі ні пры чым.
Праз паўгода Кавалёнак адправіўся другі раз у космас. На гэты раз стыкоўка з "Салют-6" прайшла ўдала. У выніку на караблі Уладзімір правёў больш за чатыры месяцы, выходзіў у адкрыты космас.
Аднойчы, пралятаючы над Атлантычным акіянам, ён убачыў з космасу савецкую рыбную флатылію. У квадраце, дзе яна працавала, не было рыбных зграй, і Кавалёнак звязаўся з цэнтрам: "такі-та квадрат, такая-та шырата, такая-та даўгата - перадыслакаваць флатылію ў зададзены пункт".
"Гэта стала адкрыццём, што космас, аказваецца, можа дапамагаць народнай гаспадарцы. Можна яго назваць першаадкрывальнікам ў гэтай даследчай вобласці", - кажа дырэктар музея.
Капуста зялёная і куры ў тамаце
У Крупскім музеі шмат экспанатаў Кавалёнка. Першы лётны скафандр 1977 года, трэніровачны касцюм, шлем, сумка, куртка з пагонамі генерал-палкоўніка, фуражка, пасведчанне асобы, аўтарскія пасведчанні аб касмічных даследаваннях - усе гэтыя рэчы касманаўт перадаў мясцоваму музею чатыры гады таму падчас аднаго са сваіх візітаў на радзіму.
Ёсць тут і прадукты харчавання, якія засталіся з палётаў, праўда, некаторыя цюбікі ўжо паспелі ўспушыцца - нават касмічная ежа не застрахавана ад часу. На музейнай вітрыне - капуста зялёная, хлеб, чарнасліў, шакалад, куры ў тамаце і шмат-шмат усяго іншага.
Музей Кавалёнка ёсць таксама ў адной з сельскіх школ Крупскага раёна, у пасёлку Хацюхоўка. Усе матэрыялы асцярожна сабралі настаўнікі і вучні. Тут, напрыклад, парта, за якой вучыўся зорны вучань, гідракасцюм, рабінавая алея і памятны бюст. У Хацюхоўцы Валодзя правучыўся адзін год, пасля чаго перавёўся ў Зачысце, куды было зручней дабірацца.
Бюст Кавалёнка усталяваны і ў саміх Крупках. Імянной вуліцы ў яго ў райцэнтры пакуль няма, але, па словах супрацоўнікаў музея, цяпер па просьбе жыхароў раёна гэтае пытанне разглядаецца.
Родная вёска касманаўта: 12 хат і асфальт-доўгажыхар
Галоўны набытак вёскі Белае пасля Уладзіміра Кавалёнка - асфальт, які дарожнікі праклалі адразу ж пасля яго першага палёту ў космас. Ён мясцовым спраўна служыць ужо больш за 40 гадоў. У дзень нашага візіту ў сяло на "Кавалёнкаўскім тракце", як яго называюць мясцовыя, камунальнікі вялі "раскопкі" - здарылася аварыя на вадаправодзе ...
Каля дома касманаўта нас сустракае жонка яго малодшага брата Васіля, Зоя Кавалёнак, і праводзіць ўнутр. У гэтай старой вясковай хатцы (яна ўжо адрамантаваная) Уладзімір Васільевіч жыў да заканчэння школы.
"Калі прыязджае, начуе тут. Уся вёска на вушах стаіць. Прыходзяць знаёмыя, сваякі - тады ў нас свята!" - распавядае Зоя Васільеўна.
Яна прызнаецца, што Кавалёнак апошні раз прыязджаў у Белае на 8 сакавіка ў мінулым годзе - быў на могілках у мамы і бабулі, якія пахаваныя ў вёсцы. У свае 79, ды і пакуль у свеце бушуе пандэмія, ён у асноўным адпачывае у коле сям'і ад мітусні і жыццёвых нягод ў Зорным Гарадку недалёка ад Масквы, дзе жывуць вядомыя касманаўты Савецкага Саюза і Расіі.
"Ён - вельмі добры чалавек. Хто б да яго не звярнуўся, хто б што не папрасіў, заўсёды дапаможа. Ведаеце, я ўжо 46 гадоў у гэтай сям'і, і такіх людзей, як Уладзімір Васільевіч, не сустракала", - запэўнівае Зоя Кавалёнак.
Акрамя малодшага брата і яго жонкі, у Белым жыве яшчэ адна сваячка знакамітага касманаўта - жонка дзядзькі Анфіса Іванаўна Кавалёнак. У яе дом мы таксама пастукаліся.
"Нядужа даўно бачыліся з ім - заходзіў у госці, абедалі разам. Часта тэлефануе - два-тры разы на дзень, бывае", - прызнаецца яна.
З цеплынёй ў душы яна кажа пра тое, што дзякуючы Уладзіміру Кавалёнку вёсцы ўдалося атрымаць.
"Тут гразі было па калена, пакуль асфальт не паклалі. Вады ў вёсцы не было - толькі два калодзежы. А цяпер вось - вадаправод. Ён - наш галоўны герой. Спадзяюся, хутка ўбачымся з ім зноў", - кажа Анфіса Іванаўна.
Чытайце таксама:
- Дачка Юрыя Гагарына распавяла, дзякуючы чаму бацька стаў касманаўтам
- Навіцкі распавёў пра жыццё на МКС і пра тое, што будзе рабіць перад палётам
-
Касмічнае надвор'е: якія перспектывы на арбіце ў Беларусі і Расіі?
