Сустракаем Абертас, або Цялячыя пяшчоты на сакавіцкай кухні
© Sputnik / Ларыса Мятлеўская
Падпісацца
Этнограф Ларыса Мятлеўская раскрывае сакрэт, чаму зіма баіцца смецюха ды Янкавай галавы, а таксама раіць прыгатаваць па народных рэцэптах далікатэсныя веснавыя стравы са звычайнага цялячага лёгкага.
Сёлета пачатак сакавіка асабліва цешыць добрым надвор’ем. Усталявалася плюсавая тэмпература, ды й снегу нідзе і знаку няма. І гэта дае надзею, што наступны месяц таксама будзе пагодлівы.
Вёска пачала абуджацца ад зімовага сну. А згодна з народнымі назіраннямі, на якія продкі ніколі не забываліся, існуе прыкмета:
"Які сакавік – такі красавік".
Прырода абуджаецца ад зімовага сну
© Sputnik / Ларыса Мятлеўская
"Смяцюх прыляцеў…"
Сонечныя промні разбудзілі вялікую муху, якая б’ючыся аб шыбу, спрабуе выбрацца на волю. Праз вакно відаць, як на сметніку каля хаты засяроджана грабуцца куры, да якіх усё часцей далучаюцца стайкі чубатых аўсянак. Іх з-за любові да сметнікаў так і называюць – смяцюхі. Заўважыўшы гэтых птушачак, вясковец абавязкова заўважыць:
"Вось і вясна! Смяцюх прыляцеў…".
Начныя прымаразкі яшчэ нагадваюць аб тым, што зусім нядаўна была зіма і таму яшчэ можна чакаць нечаканых перамен у стане надвор’я. Аднак моладзі ўжо хочацца лёгка апранацца, і старэйшыя – як даўней, так і цяпер – слушна папярэджваюць:
"Марац адмарозіць яшчэ палец".
"Вось і вясна! Смяцюх прыляцеў…"
© Sputnik / Ларыса Мятлеўская
Птушкі вось-вось пачнуць вяртацца з выраю, а ў бярлозе мядзведзь паварочваецца на бок. І мабыць таму 9 сакавіка ў народным календары называецца Паўраценне ці інакш Абертас.
Дарэчы, у царкоўным календары гэты дзень пазначаны як свята знаходжання галавы Іаана Хрысціцеля. У народзе ж свята называлі Янка і прыгаворвалі:
"Усе з галавою, а Янка дык не. Янкавай галавы баіцца зіма" (паводле Беларускага народнага календара).
Сёлета ж гэтым днём амаль завяршаецца мясапусны тыдзень – час, калі можна есці мясныя стравы.
Смачныя стравы з лёгкага
Нягледзячы на тое, што ў вясковых гаспадарках трымалі разнастайную жывёлу і птушку, мясныя прыпасы ў вялікіх сем’ях былі абмежаваныя. Размяркоўваючы іх, гаспадыня рупілася пакінуць частку мяса да палявых работ.
Мясныя прыпасы ў вялікіх сем’ях былі абмежаваныя
© Sputnik / Ларыса Мятлеўская
А найперш стараліся з’есці тое мяса, тэрмін захавання якога быў кароткі. Звычайна гэта былі вантробы, стравы з якіх у традыцыйнай беларускай кухні заўсёды лічыліся далікатэснымі і таму гатаваліся да свят.
Сёння пры жаданні прыгатаваць смачную страву з печані, лёгкіх і нырак зусім проста, бо гэтыя прадукты лёгка набыць у любой мясной краме або на кірмашы. Таму прапаную вам некалькі добрых рэцэптаў вельмі смачных страў з лёгкага.
Цялячыя лёгкія (паводле Вінцэнты Завадскай)
З чаго гатаваць:
цялячыя лёгкія,
палова цыбуліны,
1 ст. л. масла,
1 ст. л. мукі,
1,5 шк. булёну,
2 ст. л. воцату,
0,5 ст. л. цукру,
соль (па патрэбе).
Як гатаваць. Адвараныя ў вадзе або булёне лёгкія дробна пасекчы. Падсмажыць у масле цыбулю, змяшаць з мукой, дадаць здробненую лімонную скурку, падсмажыць, развесці гэта 1,5 шк. булёну, уліць пару лыжак воцату, усыпаць паўлыжкі цукру. Пакласці ў гэтую вадкасць пасечаныя лёгкія і добра пракіпяціць.
Вараныя лёгкія ў таматна-цыбульным соусе
З чаго гатаваць:
500 г лёгкіх,
1 ст. л. тлушчу,
1 ст. л. мукі,
2 галоўкі цыбулі,
1 ст. л. таматнай пасты,
2 ст. л. смятаны,
зеляніна,
карэнне (морква, пастарнак, сельдэрэй)
лаўровы ліст,
перац (да смаку),
соль (па патрэбе).
Варанае лёгкае ў таматна-цыбульным соусе
© Sputnik / Ларыса Мятлеўская
Як гатаваць. Лёгкае прамыць, вымачыць у халоднай вадзе, каб выдаліць кроў, пакласці ў халодную ваду і паставіць варыцца (1 кг лёгкіх на 3 л вады). Падчас варкі лёгкія прыціснуць гнётам, каб яны не ўсплывалі на паверхню. Варыць на слабым агні пад вечкам 1-1,5 гадзіны. Пад канец дадаць спецыі і карэнне.
Адвараныя лёгкія нарэзаць брусочкамі (кубікамі), злёгку падсмажыць на разагрэтым тлушчы, пакласці здробненую цыбулю і тушыць да гатоўнасці цыбулі. Затым пасаліць, дадаць перац, таматную пасту і крыху пазней разведзеную ў невялікай колькасці булёну муку. Праграваць усё разам, пакрысе дадаючы адвар, у якім варыліся лёгкія, тушыць 10-15 хв. Пад канец варкі дадаць смятану і зеляніну.
Ядуць з варанай бульбай ці іншай гароднінай.
Начынка з лёгкіх для пірага або бліноў
З чаго гатаваць:
500 г лёгкіх,
1 цыбуліна,
2 ст. л. вяршковага масла (маргарыну),
1 ст. л. мукі,
3-4 ст. л. вяршкоў,
1 яйка,
лаўровы ліст,
перац (да смаку),
соль (па патрэбе).
Як гатаваць. Вымачаныя лёгкія адварыць у падсоленай вадзе з перцам і лаўровым лістом. Зваранае лёгкае астудзіць, парэзаць на кавалкі, прапусціць праз мясарубку. Цыбулю дробна пашаткаваць і патушыць, перамяшаць з фаршам з лёгкага, дадаць муку, вяршкі, прыправы і здробненае варанае яйка.
Смачна есці!
Святочны пірог
© Sputnik / Ларыса Мятлеўская
Чытайце таксама:
Маркоўная смакацеча, або Рэцэпты з "агароднай каралевай"
Гусёўнік, або Птушыныя стравы з бабулінага сшытка
"Сівыя прарадзіцелі, да столу прыхадзіце…", або Міхайлаўскае дзедаванне
