З хірургічнага халата ў скафандр: касмічная адысея Анастасіі Лянковай
© Sputnik / Виктор Толочко
Падпісацца
Эксклюзіў
Аб стараннай падрыхтоўцы ў Зорным гарадку, нечаканым званку з МКС, медыцыне, далейшых планах і новым шансе паляцець на арбіту кандыдат ад Беларусі на палёт у космас Анастасія Лянкова расказала ў эксклюзіўным інтэрв’ю Sputnik.
Аднаго дня ў яе проста спыталі: "Не жадалі б паляцець у космас?". Пытанне, адрасаванае ўрачу РНПЦ дзіцячай хірургіі, мякка кажучы, было нечаканым. Але дзяўчына паверыла ў рэальны шанс і змагла дайсці да фінальнага этапу адбору – у якасці аднаго з двух кандыдатаў.
Паляцела на арбіту Марына Васілеўская. Але Анастасія ўпэўнена, што атрыманыя навыкі і вопыт ёй яшчэ спатрэбяцца, бо не выключана, што касмічная пілатуемая праграма з удзелам беларусаў працягнецца.
З Анастасіяй Лянковай мы сустрэліся ў Мінскім планетарыі, дзе касманаўт (згодна з указам №100, дублёр таксама мае такі статус) падзялілася са сталічнымі школьнікамі сваімі ўражаннямі аб падрыхтоўцы да палёту на арбіту, а пасля паразмаўляла з намі.
© Sputnik / Виктор Толочко
Касмічная прапанова
Прапанова стаць часткай грандыёзнага праекта – запуску першага ў суверэннай гісторыі Беларусі касманаўта – паступіла Анастасіі ў ліпені 2022-га.
"У той час я працавала дзіцячым хірургам у РНПЦ дзіцячай хірургіі. Мяне выклікала да сябе кіраўніцтва: "Анастасія, у нас да вас ёсць прапанова. Вы толькі нічога не падумайце, пытанне сур’ёзнае – не хацелі б вы паляцець у космас?". Я ў ступары. Пачуць такое ў медыцынскай установе – як мінімум нечакана", - распавядае дзяўчына.
Яна ўспамінае, што, як толькі выйшла з кабінета кіраўніка, адразу ж патэлефанавала маці і сказала: "Уяўляеш: мне прапанавалі паляцець у космас!".
Анастасія Лянкова падчас працы ў РНПЦ дзіцячай хірургіі
© Photo : из личного архива Анастасии Ленковой
"Калі мне рабілі гэтую прапанову, падалося, што нібыта хтосьці прачытаў мае думкі. Проста гэта настолькі было сугучна з маімі ўнутранымі шчырымі жаданнямі. Я адказала стрымана: "Можна паспрабаваць, чаму б і не". А ўнутры мяне на самай справе ўсё радавалася", - адзначае Анастасія.
Разглядаліся не толькі дзяўчаты
Палёту на арбіту папярэднічаў працяглы і напружаны перыяд падрыхтоўкі. Вызначацца з кандыдатурай ад Беларусі пачалі ў 2022-м пасля візіту Аляксандра Лукашэнкі і Уладзіміра Пуціна на касмадром "Восточный".
Першапачаткова прэтэндэнтаў было больш за тры тысячы, на фінальным этапе з іх засталося толькі шэсць чалавек. Цікава, што на старце адбору разглядаліся не толькі дзяўчаты, але і мужчыны. Потым акцэнт зрабілі на прыгожы пол.
За адным медаглядам ішоў другі, гутаркі ў Нацыянальнай акадэміі навук і Адміністрацыі прэзідэнта. У цэнтры падрыхтоўкі касманаўтаў у Зорным гарадку шэсць беларусак праходзілі розныя выпрабаванні – імітацыя пад’ёму на вышыню 5 і 10 кіламетраў у баракамеры, вестыбюлярныя трэніроўкі на крэсле паскарэння Карыёліса і артастале, цярпімасць да перагрузак на цэнтрыфузе да 8G…
"Пасля таго, як я трапіла ў праект, я сама і маё здароўе належала ўжо не толькі мне, але і маёй краіне, нашай агульнай справе, што, вядома ж, накладвала пэўныя абмежаванні", - кажа дзяўчына.
У маі 2023-га было абвешчана: у асноўны экіпаж прызначана Марына Васілеўская, у экіпаж дублёраў – Анастасія Лянкова. Пасля гэтага пачалася паглыбленая падрыхтоўка, якая заняла восем месяцаў.
Няпростая падрыхтоўка
Самым складаным, паводле яе слоў, была аддаленасць ад сям’і і радзімы. Але пачуццё падтрымкі блізкіх, калег з Беларусі і супрацоўнікаў ЦПК усяляла ўпэўненасць і аптымізм, адзначае субяседніца.
Анастасія Лянкова падчас трэніровак ва ўмовах бязважкасці
© Photo : из личного архива Анастасии Ленковой
"Назаўжды ў маім сэрцы застануцца людзі, з якімі мы размаўлялі і працавалі ў цэнтры падрыхтоўкі касманаўтаў – выкладчыкі, інструктары і калегі-касманаўты. Гэта вельмі каштоўна, калі на тваім шляху да мары сустракаюцца такія людзі, пра кожнага з якіх можна напісаць цэлую кнігу", - дзеліцца Анастасія.
Падрыхтоўка была насычаная: яна ўключала ў сябе вывучэнне сістэм карабля і станцыі, тэарэтычную падрыхтоўку па многіх тэхнічных і навуковых дысцыплінах, эксперыментах, а таксама адпрацоўку дзеянняў экіпажа падчас прызямлення ў лясіста-багністай мясцовасці і на водную паверхню.
"Трэніроўкі, на працягу якіх усе знаходзяцца ў скафандрах і не могуць выйсці, пакуль не адпрацуюць занятак, часам доўжыліся па 8 гадзін. Гэта сапраўды выпрабаванне на пераадоленне сябе, якое аднімае шмат энергіі і сіл", - адзначае яна.
Увесь працэс падрыхтоўкі, паводле яе слоў, праходзіў бесперапынна: напрыклад, раніцай цэнтрыфуга або выпрабаванне вестыбюлярнага апарату, а пасля абеду – комплексная трэніроўка ў складзе экіпажа па кіраванні караблём. З кожным этапам падрыхтоўка ўскладнялася па ўсіх напрамках. А на завяршальнай стадыі асноўная ўвага надавалася адпрацоўцы зладжанасці дзеянняў у экіпажы.
Члены экіпажа дублёраў 21-й экспедыцыі наведвання Міжнароднай касмічнай станцыі ў складзе ўдзельніка касмічнага палёту Анастасіі Лянковай (Рэспубліка Беларусь), касманаўта "Роскосмоса" Івана Вагнера (Расія) і астранаўта НАСА Дональда Петыта (ЗША)
© Sputnik / Кирилл Каллиников
/ "Дастаткова новым для мяне стала асваенне ўстройства складаных сістэм, за эксплуатацыю якіх я як член экіпажа несла адказнасць. Многія моманты нам як удзельнікам касмічнага палёту нават і не патрабавалася ведаць, але я ўпарта ўнікала ў сутнасць, была наймацнейшая матывацыя адчуваць сябе паўнацэнным бортінжынерам". у выніку я набыла бясцэнны вопыт", - прызнаецца Анастасія.
Жыццё ў Зорным гарадку было агароджана ад навакольнага свету. Распарадак дня, пытанні харчавання і вольнага часу, кантроль медыцынскага і фізічнага стану – усё строга рэгламентавана.
Анастасія Лянкова на касмадроме
© Photo : из личного архива Анастасии Ленковой
"За гэты час мы два разы прыязджалі дадому ў Беларусь – на Фестываль навукі і на навагоднія святы. Харчаваліся ў лётнай сталовай звычайнай збалансаванай ежай з шырокім выбарам розных смачных страў. Дэгуставалі таксама сублімаваную ежу, якая ўваходзіць у рацыён касмічнага харчавання. Падчас перадстартавай падрыхтоўкі на касмадроме ўвесь круг зносін звузіўся да складу аператыўнай групы, якая знаходзілася пастаянна на тэрыторыі гасцініцы "Космонавт" горада Байканур без магчымасці свабоднага выхаду ў горад", - працягвае яна.
Другі шанс злятаць у космас
У экіпаж дублёраў, акрамя Анастасіі Лянковай, уваходзілі таксама касманаўт "Роскосмоса" Іван Вагнер і астранаўт NASA Дональд Петыт.
"Я вельмі шчаслівая, што мне выпаў такі гонар працаваць з імі ў адной камандзе. Гэта вельмі годныя людзі, і мы за гэты час сталі не толькі калегамі, але і сябрамі, і працягваем мець зносіны! Гэта выдатны экіпаж, я рада, што ён паляціць у гэтым годзе на Міжнародную касмічную станцыю і будзе займацца любімай справай на арбіце", - кажа Анастасія.
© Sputnik / Виктор Толочко
Іван Вагнер, Дональд Петыт, а таксама Аляксей Аўчынін, які будзе камандзірам карабля, уваходзяць у асноўны экіпаж наступнай экспедыцыі на МКС. Запуск ракеты запланаваны на 11 верасня.
"Што да мяне, вядома, я буду шчаслівая яшчэ раз прайсці гэты шлях у складзе ўжо асноўнага экіпажа. Я вельмі гэтага хачу, маё жаданне паляцець у космас павялічылася шматразова пасля пройдзенай падрыхтоўкі", - заяўляе касманаўтка.
З медыцыны не сыходзіла
"Грамадзянская" спецыяльнасць Анастасіі Лянковай – дзіцячы хірург. Дзяўчына прызнаецца, што гэта было яе марай з самага дзяцінства, і ў гэтай прафесіі яна застаецца па гэты дзень.
"Аператар, які здымаў фільм пра нашу групу ў дзіцячым садку, спытаў, кім я хачу стаць, калі вырасту. Я, не задумваючыся, адказала: вядучым хірургам! (…) Я заўсёды хацела займацца высакароднай справай – ратаваць жыццё, для мяне гэта было надзвычай важна. Мне падабаецца працаваць у экстрэмальных умовах, тут трэба хутка і правільна прымаць рашэнні, як і ў космасе.
© Sputnik / Виктор Толочко
Ужо падчас працы ў РНПЦ Анастасіі прапанавалі паспрабаваць сябе ў ролі выкладчыка анатоміі ў медуніверсітэце. Захапіўшыся тэарэтычнай і практычнай медыцынай, дзяўчына паступіла ў ардынатуру, а потым у аспірантуру. Цяпер яна паспяхова працягвае навучанне. Акрамя таго, у Лянковай ёсць дыплом Акадэміі кіравання па спецыяльнасці "Дзяржаўнае кіраванне і права".
"Ёсць некаторыя ідэі па развіцці айчыннай медыцыны і касманаўтыкі. Пакуль што старанна працую над імі і спадзяюся дасягнуць у гэтым поспехаў і прынесці карысць!" - прызнаецца ўрач-касманаўт.
Паводле яе слоў, экстраная хірургія – незаменная рэч падчас працяглых касмічных экспедыцый з улікам плануемага будаўніцтва міжнароднай месячнай станцыі і палётаў на Марс.
"Экіпажу патрэбен будзе ўрач, які пры неабходнасці зможа аказаць экстраную хірургічную дапамогу. І ўжо выпрабаваўшы гэтыя дзве прафесіі на сабе, я пераканана, што касманаўтыка і медыцына не толькі могуць, але і абавязаны сумяшчацца. І ў космас абавязкова павінны лятаць і ўжо лятаюць урачы!" - лічыць Лянкова.
Прывітанне з космасу
Часам у прэсе Анастасію Лянкову называюць "беларускай касманаўткай нумар два". На пытанне, ці не крыўдна такое чуць і наогул – ці не прыкра было не стаць першай – Анастасія адказала наступнае:
"Больш важна не імкнуцца да першага ці другога месца, а развіваць уменне бачыць свет інакш, у здольнасці адкрываць новыя гарызонты і ўспрымаць навакольны свет з павагай і разуменнем разнастайнасці! Па-першае, я шчаслівая, што стала часткай гэтага праекта. Зразумела, ён быў накіраваны на палёт у космас. Але нават без ажыццяўлення гэтай мары перада мной адчыняюцца шматлікія дзверы", - тлумачыць яна.
Касманаўт прызналася, што спадзяецца на яшчэ адзін шанс паляцець на арбіту, пры гэтым удзельнічаць, магчыма, у больш працяглай місіі.
© Sputnik / Виктор Толочко
"Другі момант: кожны шлях цікавы, у тым ліку шлях дублёра. Гэта вельмі добры вопыт. Важна прайсці кожны шлях годна і прыгожа, адказна і пісьменна, з чыстым сумленнем і адкрытым сэрцам", - разважае дзяўчына.
Дзякуючы праекту, працягвае Лянкова, яна пазнаёмілася з людзьмі, якія літаральна пішуць касмічную гісторыю чалавецтва. Пасябравала са шматлікімі касманаўтамі і супрацоўнікамі ЦПК, з якімі і зараз падтрымлівае цёплыя адносіны. На Дзень нараджэння Анастасія атрымала відэавіншаванне проста з борта Міжнароднай касмічнай станцыі.
"Я была вельмі ўзрушана такой увагай з самага космасу, у гэты момант побач са мной знаходзілася ўся мая сям’я, - натхнёна расказвае Анастасія. - Наперадзе чакае яшчэ мноства выдатных момантаў, якія дапамогуць нам расці, развівацца і пазнаваць сябе яшчэ лепей".
Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"
