https://bel.sputnik.by/20250114/tsar-prosta-tsar-yak-semezhava-kalyadue-nshym--ne-snlasya-1092660339.html

Цар, проста цар: як Семежава калядуе, іншым і не снілася

Цар, проста цар: як Семежава калядуе, іншым і не снілася

Sputnik Беларусь

Беларусы – народ хлебасольны, але і самі не супраць пакаштаваць пачастункаў, пажадана ў гасцях. Чым жывуць і як калядуюць у легендарным Семежаве, убачыў... 14.01.2025, Sputnik Беларусь

2025-01-14T17:41+0300

2025-01-14T17:41+0300

2025-01-14T17:41+0300

семежава

каляды

абрады беларусі

традыцыі і абрады

свята

традыцыі

народныя традыцыі

юнеска

грамадства

у беларусі

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/07e9/01/0e/1092634890_154:238:3071:1879_1920x0_80_0_0_32f149a7ce0f585324319053422366b7.jpg

У панядзелак, 13 студзеня, у Семежаве ўсё прадвяшчала свята: свяціла сонца, храбусцеў снег, а ў цэнтры весела шкварчэў шашлык. Кірмаш як-ніяк. Ды і нагода самая што ні на ёсць вясёлая, але адначасова – адказная.Кожны год на Шчадрэц (Калядкі з 13 на 14 студзеня) мясцовыя жыхары ладзяць цэлы спектакль пад назвай Калядныя цары – і робяць гэта так, што свята атрымала прызнанне ЮНЕСКА і адпаведны статус. Так калядуюць толькі тут.Назіраць у натуральным асяроддзі галоўных герояў унікальнага абраду – цара Максіміліяна, Мамая, аптэкара Гамбургскага і іх падручных прыходзяць не толькі старажылы, прыязджаюць турысты нават з-за мяжы.Знаёмцеся – царЗнайсці ўдзельнікаў унікальнага абраду было нескладана. Святочны кірмаш раскінуўся проста каля мясцовага Палаца культуры. У яго сценах мы іх і ўбачылі: выдавалі "манаршых асоб" касцюмы. Усё суцэльны хэндмэйд, як любяць зумеры, з нізкім вугляродным следам. Але размова не пра гэта.Першы ж сустрэчны пераапрануты на пытанне, якая ў яго сёння "пасада", адказаў без беспадстаўнай сціпласці: "Цар, проста цар".У міры Аляксей працуе ў гаспадарцы слесарам, рамантуе тэхніку, а для душы раз у год становіцца царом. Паводле яго слоў, прымярае ён такі вобраз ужо сёмы год запар, а робіць гэта, "таму што атрымлівае адрэналін і задавальненне"."Першы раз мне спадабалася, і вось хаджу, як той казаў, на людзей паглядзець і сябе паказаць", - растлумачыў няхітрую формулу "цар, проста цар".І ён з гонарам распавёў, што акрамя "цароў" выступаў са сцэнкамі на Дзень пенсіянера і ў сваё прафесійнае свята – Дзень работніка сельскай гаспадаркі.Асабліва мясцовая фішкаЛекара – гамбургскага аптэкара адразу было складана пазнаць, але галіфэ, вайсковая вушанка і боты намякалі – перад намі не радавы ўдзельнік абраду.Віталь падлічыў, што гэта для яго ўжо шосты сезон у "Калядных царах". Вобраз аптэкара выбіраў не сам, прапанавалі, але яму вельмі падабаецца."У школе ўдзельнічаў у самадзейнасці: маці была загадчыцай клуба", - раскрыў сакрэт цягі да творчасці прараб мясцовай гаспадаркі.Паводле яго слоў, сёлета склад "цароў" моцна абнавіўся. У чацвярых з пяці здарыўся прызыўны ўзрост і зараз ім аб "царах" нагадваюць толькі вайсковыя боты."Цяпер ужо будуць сапраўдныя цары", - пажартаваў Віталь.Мясцовым прыемна, калі іншыя людзі даведаўшыся, што яны з Семежава, адразу кажуць: о, дык гэта ў вас "Калядныя цары" – бачыў вас у TikTok. Хоць, як прызнаюцца семежаўцы, яны ім ужо надакучылі, але чаго толькі не зробіш дзеля падтрымання іміджу.Віталь паскардзіўся, што за апошнія трыццаць гадоў "Калядныя цары" ў адным пункце праграмы моцна змяніліся. Раней усе ездзілі на санях, а цяпер усё – еўразіма. Даводзіцца хадзіць пешшу, але ёсць ідэя ў наступным годзе замаскіраваць воз пад сані.Пры гэтым сам абрад ён лічыць галоўным святам у годзе, таму што Дзень Незалежнасці, Новы год, Дзень Перамогі ці Купалле адзначае ўся краіна, а "Цары" такія адны – "і гэта асабліва мясцовая фішка".Максіміліян МаксіменяГалоўнага героя народнага абраду "Грознага цара Максіміліяна" ў васьмікласніку Яўгене не выдавала нішто акрамя касцюма, праўда, пакуль без моднага ківера са стужкамі, хоць да пачатку ўрачыстага старту заставалася ўсяго нічога."Я ўдзельнічаю ў "Царах" ужо трэці год. Мая роля – галоўная, цар Максіміліян", - растлумачыў залётным журналістам ужо не проста цар.Паводле яго слоў, прозвішча Максіменя і яго вобраз – чыстай вады супадзенне. Да гэтага два гады хадзіў у "Царах" Мамаем, але ў яго была мара. Якая – і так зразумела.Яўген плануе выконваць абавязкі "Грознага цара Максіміліяна" яшчэ мінімум тры сезоны. Там, вядома, можа зноў прызыў здарыцца, але яго меч і ківер, калі што, гатовы падхапіць маладзейшыя хлопцы.Цікавімся, як настрой у цара, і Максіміліян з лёгкім налётам абурэння дэкларуе: "Вядома, баявы".Дзяржава ў Мінскай вобласціЗагадчыца Цэнтрам культуры і вольнага часу Юлія Стрэлкіна ўпэўнена, што "Калядныя цары" будуць хадзіць з году ў год, пакуль у вёсцы будзе школа і моладзь. Тады і абрад будзе не толькі захоўвацца, але і жыць.Паводле яе слоў, "цары" застаюцца для семежаўцаў самым галоўным святам. Наперадзе ў мясцовай "культуры" яшчэ выбары, але канцэрт для іх ужо гатоў."У нас заўсёды, ці ведаеце, усё гатова. У нас будзе ўсё сваё. Мы і на "Марафон адзінства" ў Салігорск ездзілі, у калядным нумары ўдзельнічалі", - без беспадстаўнай сціпласці паведаміла загадчыца.У вёсцы зараз многія спрабуюць калядаваць, але як запэўнівае Юлія, у "Цароў" няма канкурэнтаў. Семежава не жыве ад "Цароў" да "Цароў": тут любяць і ўмеюць адпачываць ад працы. Толькі навагодняя дыскатэка сабрала больш за сотню аднавяскоўцаў, а гэта больш, чым кожны дзясяты яе жыхар."Цяпер мы прыбяромся, зарадзімся і пойдзем. Самая прыгожая частка будзе з факеламі. Дачакайцеся абавязкова", - растлумачыла загадчыца.Пасля чаго вырашыла паглыбіць нашы веды аб мясцовай культуры і побыце: "У Семежаве да рэвалюцыі не дазвалялі выходзіць замуж і жаніцца ў іншыя вёскі".На лагічнае пытанне чаму, Юлія распавяла: калі тут на гразкіх землях пасяліліся людзі, Радзівілы ім сказалі, што калі яны тут будуць працаваць, то могуць не плаціць падаткі."Семежаўцы ніколі не плацілі "падаткаў", - упэўнена яна.Таму мясцовыя жыхары працавітыя, і прымаўка ў іх заведзена адпаведная: "Нарадзіліся, каб нарабіцца" (нарадзіліся, каб напрацаваць. - Sputnik)."Цяпер падаткі быццам бы плацім", - прызнае прагрэс у адносінах з дзяржавай Юлія.Па яе глыбокім перакананні, семежаўцы заўсёды адрозніваліся ад астатніх. Мясцовыя ўвесь час хацелі зарабіць і для гэтага аб’ядноўваліся ў арцелі, хадзілі па вёсках, шылі шапкі."Тут нават былі дрэсіроўшчыкі мядзведзяў. На вуліцы Школьнай жылі людзі", - як бы незнарок згадала загадчыца.У пацвярджэнне слоў аб тым, што мясцовыя жыхары асаблівыя, расказала нам самую папулярную ў аграгараджан прыказку: "Семежава – гэта асобная дзяржава ў Мінскай вобласці".Юлія запэўнівае, што семежаўцы заўсёды жылі багата і зараз не бядуюць і выглядаюць добра."Наперад у мінулае"Пакуль сутнасць ды справа, у "цароў" ішла падрыхтоўка, а абрад яшчэ не пачаўся, мы вырашылі з фатографам заскочыць у мясцовы аграгарадскі цэнтр ткацтва. На парозе нас сустракае "куток выбаршчыка" – выбары як-ніяк на носе.У цэнтры, які яшчэ па сумяшчальніцтве і музей, ужо ішла экскурсія для турыстаў. У адной з залаў мясцовыя жыхаркі на ўсю моц працавалі на кроснах (ручны ткацкі станок - Sputnik).Увогуле тут у Семежаве традыцыі не толькі захоўваюць словам, але яшчэ і папулярызуюць справай.Па яе словах, мясцовыя жыхары вельмі ганарацца сваімі традыцыямі. Школьнікі прыходзяць у цэнтр, каб навучыцца ткацтву і, вядома, нешта зрабіць для сябе і не толькі."Яны разумеюць, што гэта іх адметная традыцыя і рыса і яны да гэтага маюць дачыненне", - адзначыла загадчыца цэнтра ткацтва.Пры гэтым яна звярнула ўвагу, што ў Семежаве жывуць гасцінныя людзі, хоць многія лічаць семежаўцаў прагнымі."Я б сказала, што гэта не прагнасць. Яны проста шануюць сваё. Яны ганарацца сваімі традыцыямі і лічаць сваё самым лепшым", - раскрыла сакрэты мясцовага менталітэту Таццяна.Галоўны калядоўшчыкПакуль мы вывучалі цэнтр ткацтва, плошчу перад цэнтрам культуры пазавалаквала шашлычным туманам і мясцовая публіка пачала дэманстраваць гатоўнасць да свята.Людзі тут працуюць вопытныя, на сцэну адзін за адным сталі выходзіць прадстаўнікі аграгарадской самадзейнасці, а калі ўсе ўдосталь наспяваліся і наскакаліся, прыйшла чарга абраду."Цары" з’явіліся, як і належыць манаршым асобам, – паважна і ў суправаджэнні світы. Вымавіўшы неабходныя прамовы, яны прыступілі да галоўнага – пайшлі калядаваць.Народны абрад "Калядныя цары" ў Семежаве адрозніваецца і па сутнасці, і па характары ад астатніх беларускіх калядак. Тут галоўныя героі – цары: калісьці ў вёсцы стаяў полк рускай царскай кавалерыі, і вайскоўцы на стары Новы год хадзілі па хатах з урыўкамі з народнай драмы "цар Максіміліян".Мінула ўсяго некалькі стагоддзяў, і гэты звычай так трансфармаваўся ў мясцовым уяўленні, што цароў стала пяць, з’явіўся Мамай, а з ім і аптэкар.Для ўдзелу ў "Калядных царах", здаецца, трэба мець незвычайнае здароўе. Паспрабуйце абысці вёску, зачытаць свой тэкст, сабраць патрэбнае з гаспадароў хат – і ўсё гэта, захаваўшы добры настрой.У кожным двары "цары" разыгрываюць адну і тую ж мізансцэну. Мамай патрабуе дароў і пагражае вайной, цар Максіміліян яго пабівае (бо дабро заўсёды перамагае зло). Лекар – гамбургскі аптэкар – лечыць усіх у жартаўлівай форме, але больш за ўсіх дастаецца Мамаю.Пачуўшы, што Мамай здаровы, лекар яму і адказвае строга па традыцыі (ніякіх экспромтаў): "Дык на табе пірог з-пад каровы". Пасля гэтага ў гаспадароў збіраюць падарункі і ідуць прыгожым цягніком да наступных шчасліўчыкаў.З надыходам цемры ў "цароў" з’яўляюцца факелы і святочная цырымонія паступова прыходзіць да свайго лагічнага завяршэння.На парозе мясцовай крамы пад "цалкам нечаканай" назвай "Семежава" мы сустрэлі яшчэ аднаго калядоўшчыка. Мясцовы чорны кот з "царскай" манішкай збіраў сваю даніну з абывацеляў. Вось і мы не сталі парушаць мясцовыя традыцыі – пачаставалі яго паштэтам.Калі зусім выпадкова вы не ведаеце, чым сябе заняць на Шчадрэц у наступным годзе, вось вам падказка і кароткі гайд да дзеяння. Ката пакарміць не забудзьцеся ля крамы, ён там не проста дзеля прыгажосці сядзіць.Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"

https://bel.sputnik.by/20250113/kalyaduyu-kalyaduyu-kabasu-chuyu-abo-gatuem-bagatuyu-kutstsyu-na-shchadrets-1092542494.html

семежава

беларусь

2025

Навіны

ru_BY

семежава, каляды, абрады беларусі, традыцыі і абрады, свята, традыцыі, народныя традыцыі, юнеска, грамадства, у беларусі, беларусь, цiкавосткi, эксклюзіў