https://bel.sputnik.by/20251207/tsaglnu-z-zagadkavym-klyaymom-pakazal--gomel--pry-chym-tut-uragan-2024-ga-1102197016.html

Цагліну з загадкавым кляймом паказалі ў Гомелі – пры чым тут ураган 2024-га?

Цагліну з загадкавым кляймом паказалі ў Гомелі – пры чым тут ураган 2024-га?

Sputnik Беларусь

У Гомелі адкрылася выстава "З чаго гэта пабудавана?". Сярод экспанатаў – цагліна, якая можа належаць мануфактуры Фёдара Паскевіча і сустракаецца толькі на... 07.12.2025, Sputnik Беларусь

2025-12-07T12:57+0300

2025-12-07T12:57+0300

2025-12-07T12:57+0300

гомель

палац румянцавых-паскевічаў

цiкавосткi

культура

архітэктура

помнікі архітэктуры

археалогія

беларуская археалогія: самыя цікавыя знаходкі

рэпартаж

грамадства

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/07e9/0c/01/1102138723_0:256:2730:1792_1920x0_80_0_0_4d386c4b847e1f6d32e700f15255ad20.jpg

У Цэнтральнай частцы палаца Румянцавых і Паскевічаў адкрылася выстава "З чаго гэта пабудавана?", на якой прадстаўлены будматэрыялы, якія выкарыстоўваліся ў будаўніцтве на Гомельшчыне ў XIX – першай палове XX стагоддзя. Сярод экспанатаў незвычайны матэрыял, з якога меркавана зроблена ўнутранае ўбранне капліцы-пахавальні князёў Паскевічаў, і цагліна з загадкавым кляймом, якое змяшчае лацінскую літару "P".Як артэфакты трапілі ў музей? Пры чым тут ураган 2024 года і мяшкі для бульбы? І ці была ў графа Фёдара Паскевіча імянная цэгла з яго ініцыяламі? У асаблівасцях і матэрыялах будаўніцтва на Гомельшчыне ў дарэвалюцыйны і савецкі перыяды разбіралася карэспандэнт Sputnik Таццяна Федарэнка.Артэфакты ў мяшках з-пад бульбыЗагадчык аддзела археалогіі і аховы гісторыка-культурнай спадчыны музея Гомельскага палацава-паркавага ансамбля Юрый Панкоў расказаў, што за некалькі дзясяткаў гадоў у фондах музея сабралася нямала незвычайнай цэглы і элементаў дэкору, але ёсць асаблівыя экспанаты, дзякуючы якім усплываюць новыя гістарычныя факты. Адзін з такіх можна ўбачыць у палацы Румянцавых-Паскевічаў на выставе "З чаго гэта пабудавана?"Больш за сто гадоў таму на невысахлай цэгле невядомы надрапаў "1920 года лютага 24 дня". І гэтая дата можа быць звязана са з’яўленнем флагмана беларускай шкляной прамысловасці – завода ў Касцюкоўцы.Па ўспамінах музейных работнікаў, больш за дзесяць гадоў таму на адным з палёў КСУП "Губічы" Буда-Кашалёўскага раёна ўдзельнікі экспедыцыі замест бульбы збіралі ў мяшкі камяні і шкло. Справа ў тым, што раней недалёка ад гэтага поля былі знойдзены некалькі кавалкаў абпаленай гліны, пакрытых глазурай, і фрагменты рознакаляровага шкла. Падобныя элементы супрацоўнікі музея бачылі ва ўнутранай аддзелцы магільнага склепа князёў Паскевічаў у парку. Але якім чынам старадаўнія будматэрыялы аказаліся амаль за 70 км ад Гомеля ў чыстым полі?Супрацоўнікі музея апыталі мясцовых жыхароў і высветлілі, што недалёка ад месца гэтых знаходак, бліжэй да вёскі Наспа, у канцы XIX – пачатку ХХ стагоддзя знаходзілася гута. Калі вытворчасць прыйшла ў заняпад, яе разам са спецыялістамі перанакіравалі бліжэй да Гомеля, у вёску Касцюкоўка, дзе ўжо ў савецкі час разгарнула сваю дзейнасць буйное шклоробнае прадпрыемства – адзін з флагманаў беларускай індустрыялізацыі 1930-х гадоў. Сёння прадпрыемства "Гомельшкло" – адзіны завод у Беларусі, які вырабляе ламініраванае і энергазберагальнае шкло.Пра Буда-Кашалёўскую экспедыцыю ўзгадалі на адной з нарад, прысвечаных ходу рэстаўрацыі магільнага склепа Паскевічаў. Частка дэкаратыўнай абліцоўкі ўнутры гэтага ўнікальнага помніка ў розны час была страчана або пашкоджана, а распрацоўка тэхналогій вырабу новай адняла б шмат часу і сродкаў, таму было вырашана адправіць зноў экспедыцыю да вёскі Наспа за аўтэнтычным матэрыялам для рэстаўрацыі магільнага склепа. Там сярод стогадовых будматэрыялаў і была знойдзена цэгла з загадкавым надпісам ад рукі "1920 лютага 24 дня"."Нас зацікавіў выдрапаны надпіс на цэгле, і мы вырашылі высветліць, што адбывалася ў гэтых краях у той перыяд. Пацвердзілася інфармацыя, што каля вёскі Наспа сапраўды была гута, якая належала Кудрыну. Прадпрыемства моцна пацярпела ад пажару ў 1911 годзе, але было адноўлена ў 1920-х, а ў вёсцы Наспа нават працавала вучылішча па падрыхтоўцы спецыялістаў па вытворчасці шкла. Аднак у 1923 годзе пасля моцнага ўрагану будынак гуты быў цалкам разбураны, мясцовыя лічаць, што менавіта таму вытворчасць перанеслі ў Касцюкоўку, дзе завод функцыянуе да гэтага часу. Як мяркуецца, знойдзеная цэгла з незвычайным пакрыццём была апошнім будматэрыялам, выпушчаным на цагельні па суседстве, якая таксама была разбурана ўраганам. Таксама гэтая дата можа быць звязана з падзеямі ў жыцці невядомага аўтара", - прывёў падрабязнасці экспедыцыі Панкоў.Субяседнік таксама дадаў, што паліваныя камяні і шкло, аналагічныя знойдзеным пад Наспой, прымяняліся пры ўпрыгожванні інтэр’ераў "Зімовага саду" і грота з боку рачнога фасада палаца. Не выключана, што яны таксама былі зроблены на заводзе Кудрына.Імянная цагліна Фёдара Паскевіча?Большая частка знойдзеных экспанатаў калекцыі музея – вытворчасці Расійскай імперыі і з кляймом знакамітых заводаў Розенберга, Акуліча, братоў Пружыніных. І калі звярнуцца да сучасных выданняў і даведнікаў па цэглах, то ў іх практычна адсутнічае інфармацыя аб гомельскіх, нягледзячы на ​​тое, што заводаў па іх вытворчасці ў рэгіёне хапала.У першай палове XIX стагоддзя налічвалася шэсць цагляных вытворчасцей на тэрыторыі Гомеля – называліся яны "цагельня". Размяшчаліся ля рэк і азёр з вялікімі пакладамі чырвонай гліны. Да першай паловы XX стагоддзя месцы размяшчэння цагелень горада пашырыліся, а будынкаў, пабудаваных са старажытнай гомельскай цэглы, навуковыя супрацоўнікі налічылі не менш за 20. Гэта і завод "Гомсельмаш", і Гомельская ЦЭЦ-1, і "Гомельшкло", і Фальварак Багуслаўскага – усе яны захаваліся. У спіскі тых, хто не захаваўся, трапілі "Гасціны двор", Пажарнае дэпо з каланчой на плошчы Леніна і некалькі дамоў у гістарычнай частцы горада.Калі навуковыя супрацоўнікі музея даследавалі палац, задаліся пытаннем: "З чаго ж ён пабудаваны?". У выніку выявілі, што на шматлікіх пабудовах сустракаецца аднатыпнае кляймо "P.64", "P.65", "P.67". Цэглу з гэтым кляймом знайшлі ў лядоўнях палаца, капліцы-пахавальні Паскевічаў і аранжарэі, якая была пабудавана ў 1860-я гады ў сядзібным парку Фёдара Паскевіча на схіле Лебядзінай сажалкі побач з княжай стайняй.У аранжарэі вырошчвалі пальмы і іншыя экзатычныя расліны, а таксама садавіну. Да нашых дзён яна не захавалася. Гісторыкі выказалі здагадку, што цэгла з кляймом "P.67" была выраблена ў 1867 годзе і прызначалася для будаўніцтва аранжарэі."Мы думаем, што ў перыяд 60-х гадоў XIX стагоддзя князь Фёдар Іванавіч Паскевіч задумаў на тэрыторыі парку вялікае будаўніцтва, а матэрыялы браў з уласнага завода, паколькі за тэрыторыяй палацава-паркавага ансамбля гэтая цэгла нідзе не сустракаецца. Нават у маёнтку Паскевіча – фальварку Багуслаўскага у пасёлку Старая Волатава", - распавёў загадчык аддзела археалогіі і аховы гісторыка-культурнай спадчыны музея Гомельскага палацава-паркавага ансамбля Юрый Панкоў.Субяседнік дадаў, што на схілах палацава-паркавага ансамбля яны знаходзілі цэглу са скошаным краем і кляймом "P.64". Вядомая форма ідэальна супадала з архітэктурай аранжарэі, пабудаванай у 1860-я гады каля ракі Гамеюк. Гэта дазволіла навуковым супрацоўнікам зрабіць выснову, што менавіта з гэтай цэглы была пабудавана аранжарэя.Такая ж цагліна з кляймом "P.64", са слоў Панкова, знойдзена пад каранямі дрэва, якое ўпала падчас урагану 2024 года. Тады спецыялісты выявілі мур з чырвонай цэглы васьмікутнай формы. Вывучыўшы ілюстрацыі і планы палаца, гісторыкі вызначылі, што знаходка – гэта чаша фантана другой паловы XIX стагоддзя. Калісьці яна была абліцаваная мармурам."Архіўныя дакументы і фота паркавай зоны 30-х гадоў XX стагоддзя пацвердзілі, што такіх фантанаў на тэрыторыі палаца было два, але ў пасляваенны час яны не захаваліся", - удакладніў Панкоў.Цагельныя дамы старавераў з сакрэтамСа слоў мастацкага афарміцеля "Веткаўскага музея стараабрадніцтва і беларускіх традыцый імя Ф.Г. Шклярава" Андрэя Скідана, нягледзячы на ​​будаўніцтва цагелень, Гомель у XIX – першай палове XX стагоддзя быў пераважна драўляным горадам, у пацвярджэнне гэтага ён прыводзіць статыстыку з архіваў 1911 года."Гісторыкі дзялілі Гомель на дзве часткі: Стары горад і Новы (Залінейная частка). Дык вось, у старой частцы горада было 355 цагляных дамоў, а драўляных – 2 837, у Залінейнай яго частцы было 6 цагляных дамоў і 870 драўляных", - аналізуе прапорцыю Скідан.Частка будынкаў таго часу захавана на вуліцы Пралетарскай у гістарычным раёне горада "Спасава Слабада" і маюць свой "сакрэт" і ўласны стыль, адзначыў субяседнік."Драўлянае дойлідства ў Гомелі адрозніваецца па стылі ад таго ж Мазыра, Магілёва сваім канонам, які сфарміравалі гомельскія арцелі. Стараверы шмат будавалі з дрэва і нават выкарыстоўвалі "змешаную" тэхніку, калі аснова дома драўляная, але абкладзеная цаглінай. Гэта надавала дому больш статусны выгляд. Але драўляны дэкор у выглядзе шалёўкі на вокны пераносілі на цагляны фасад. Гэта вельмі незвычайнае архітэктурнае рашэнне, характэрнае для Гомельскага рэгіёна", - распавёў супрацоўнік Веткаўскага музея.Ён таксама дадаў, што большая частка вуліц Гомеля ў XVIII – XIX стагоддзях была вымашчана брукам. Да нашых дзён аўтэнтычны брук захаваўся на адным участку дарогі па вуліцы Ляшчынскай на адрэзку вуліц 30 гадоў БССР і Багдана Хмяльніцкага."Там амаль цалкам захаваўся брук. Можна прайсціся па ім і адчуць аўру старога горада", - дае наводку турыстам і мясцовым жыхарам Андрэй Скідан.Якія яшчэ матэрыялы, утоеныя пад тынкоўкай, фарбай, пацінай часу ці рэстаўрацыйнымі заладкамі, былі першапачаткова ўжытыя будаўнікамі і дэкаратарамі ў Гомелі? Пра гэта расказвае выстава "З чаго гэта пабудавана?" у палацы Румянцавых-Паскевічаў.Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"

https://bel.sputnik.by/20250815/top-arkhealagchnykh-adkrytstsya-2025-goda--belarus-1098929695.html

гомель

беларусь

2025

Навіны

ru_BY

гомель, палац румянцавых-паскевічаў, цiкавосткi, культура, архітэктура, помнікі архітэктуры, археалогія, беларуская археалогія: самыя цікавыя знаходкі, рэпартаж, грамадства, гісторыя, спадчына, беларусь, у беларусі