У апошнія гады ледзь не на кожным гарадскім мерапрыемстве можна заўважыць кавалераў і дам у вытанчаных уборах пачатку ці сярэдзіны XIX стагоддзя. Хто яны такія і чаму гістарычныя танцы даступныя для ўсіх па-за залежнасцю ад узросту і фізічнай падрыхтоўкі, мы пагаварылі з Маргарытай Шаўцовай, танцмайстрам і кіраўніком клуба гістарычнага танца "La Cаmargo".
Ад ралявых гульняў да гістарычнай рэканструкцыі
У тым, што тычыцца правядзення гістарычных мерапрыемстваў, Беларусь крыху адстае ад суседніх краін: танцавальны рух тут зарадзіўся ў нулявыя і, як абвяшчае адна з мясцовых легенд, з падачы ралевікоў.
"У 2009 годзе праводзілася цэлая серыя эпізодаў ралявых гульняў, прысвечаных 1812 году. Адзін з іх уяўляў сабой баль. Нашы ралевікі вельмі сур'ёзна ўжываюцца ў вобраз: калі баль, значыць, мы вучым танцы", - распавядае адну з версій узнікнення рэканструктарскага руху Маргарыта.
Удзельнікам настолькі спадабаўся танцавальны фармат мерапрыемства, што ў наступныя гады ў Беларусі былі створаны некалькі клубаў, рэканструктары пачалі ездзіць на фестывалі ў Расію і выпісваць адтуль выкладчыкаў. Маргарыта захапілася гістарычнымі танцамі ў 2011 годзе і заспела росквіт мінскага гістарычнага руху. Паводле яе слоў, самай моцнай студыяй тады быў "Версаль", яе кіраўнік Аляксандр Іліяш зрабіў вялікую працу па пошуку крыніц і схем танцаў.
"Я тады займалася класічнымі і народнымі танцамі, але ў нейкі момант спынілася на гістарычных: мне здалося выдатнай ідэяй танцаваць тое, што мае культурны бэкграунд", - распавядае Маргарыта.
Што танчылі ў XIX стагоддзі
З цягам часу ў Беларусі пачалі праводзіцца строга гістарычныя балі, без ралявога ўхілу. Маргарыта сціпла прызнаецца, што, арганізаваўшы сваю студыю, не стварыла нічога новага - толькі развівае тое, што ўжо было. Дзякуючы мемуарам, якія дайшлі да нас, вядома, якія танцы былі папулярныя на тэрыторыі Беларусі ў XIX стагоддзі.
"Ёсць рэгіянальная мода на танцы - нават у рамках аднаго горада. У мемуарах часта пісалі: мы танцавалі экасезы, кадрылі, мазуркі. Гэта віды танцаў, якія ў нас былі папулярныя", - тлумачыць Маргарыта.
У Беларусі, паводле яе слоў, выдавалася не вельмі шмат танцавальнай літаратуры, якая дапамагла б з канкрэтнымі схемамі, але ў лічбавую эпоху да паслуг рэканструктараў фонды бібліятэк з усяго свету. Каб разабрацца ў замежных схемах, Маргарыта вучыць некалькі моў - нямецкую яна ведае яшчэ са школы, а зараз да яе дадаліся англійская і французская.
"Бібліятэка Кангрэса ЗША, Французская нацыянальная бібліятэка, нямецкія і іспанскія бібліятэкі аблічбоўваюць свае фонды, так што мне неабавязкова кудысьці ехаць. У большасці выпадкаў для чытання тэкстаў і разбору намаляванай схемы гэтага дастаткова", - распавядае Маргарыта.
Запрашаюць не танцы, а касцюмы
Магчыма, з пункту гледжання сучаснага чалавека гістарычны танец будзе выглядаць нават прасцей, чым яго стылізацыя, зробленая сучасным харэографам для спектаклю або фільма. Маргарыта падкрэслівае: трэба разумець, што танец, як і любое мастацтва, развіваецца з часам, і мы ўспрымаем усё, што мы бачым на сцэне або ў кіно, праз прызму свайго досведу.
"На самой справе, калі нас запрашаюць на нейкія там гарадскія святы, запрашаюць не танцы, а касцюмы. Па-першае, мы ўсё ж такі не прафесійныя танцоры, па-другое, гістарычны танец не ўразіць так, як сучасны", - прызнаецца Маргарыта.
Часцей за ўсё гістарычных танцораў запрашаюць цяпер для інтэрактыву з наведвальнікамі. Ёсць простыя танцы, якія можна хутка растлумачыць, і, па словах Маргарыты, людзі лёгка танцуюць іх, нават калі ўсё жыццё былі перакананыя, што яны не адрозніваюць правую нагу ад левай.
Мноства мерапрыемстваў, у тым ліку баляў, арганізуюць беларускія музеі. Клубы супрацоўнічаюць з Домам Ваньковічаў, Лошыцкай сядзібай, сядзібай у Залессі і, вядома ж, Мірскім замкам.
Удзельнічаюць танцоры і ў больш дробных мерапрыемствах па запрашэнні, прэм'ерах гістарычных фільмаў. Так, нядаўна ў Беларусі прайшлі Дні франкафоніі, і танцоры выступілі на адкрыцці фотавыставы ў Доме дружбы.
Рэканструктары ўжо змірыліся з тым, што ўсе жадаюць з імі сфатаграфавацца і паказваюць пальцамі - успрымаюць гэта як своеасаблівую форму захаплення.
"Людзі прывыклі, што падчас святаў ёсць нейкія аніматары, няхай гэта будуць рыцары, прыгожыя дамы XIX стагоддзя або хадулісты. Хутчэй за ўсё, ніхто не бачыць розніцы паміж рэканструктарамі і аніматарамі ў гістарычным антуражы, але для гледача і не павінна быць розніцы", - падкрэслівае Маргарыта.
Прыгожых дам і свецкіх кавалераў можна знайсці і на ваенных фестывалях адпаведнай эпохі, напрыклад, "Мір 1812". Гэта фестываль, шырока вядомы не толькі ў Беларусі, але і за мяжой - на яго з'язджаюцца цэлыя дэлегацыі рэканструктараў з розных краін.
Беларускія балі пакуль карыстаюцца трохі меншай папулярнасцю ў замежнікаў, але і на іх можна сустрэць гасцей з Расіі, Польшчы, Украіны і нават Бельгіі.
Танцы для жывых людзей
Новы набор у студыю праходзіць у пачатку кожнага навучальнага года, але на самой справе далучыцца да танцораў можна ў любы час.
"На першы занятак звычайна прыходзіць шмат людзей, але, вядома, працягваюць займацца не ўсе. Справа ў тым, што людзі, не ведаючы, што такое гістарычныя танцы, ідуць з пэўным малюнкам у галаве і глядзяць, ці супала рэальнасць з тым, што ім уяўлялася, ці не", - тлумачыць Маргарыта.
Кіраўнік студыі падкрэслівае, што ў Беларусі мноства клубаў, і кожны з іх мае свой ухіл, сваю спецыфіку, таму, калі жаданне займацца ёсць, але фармат канкрэтнай студыі не падышоў, заўсёды можна паспрабаваць іншую.
У гістарычных танцах няма абмежаванняў ні па ўзросце, ні па першапачатковай падрыхтоўцы.
"Калі ў вас ёсць дзве ногі і вы можаце імі рухаць - вы можаце танчыць гістарычныя танцы", - смяецца Маргарыта і дадае, што яе калегі праводзілі і інклюзіўны вечар, так што нават нейкія абмежаванні па здароўю не з'яўляюцца перашкодай для заняткаў.
Трэба разумець, што гістарычныя танцы прыгожыя сваёй эстэтыкай і тым, што танцоры ўкладаюць у іх хутчэй манеру выканання, чым тэхніку.
"Мы ніколі не будзем танчыць так, як танчаць балярыны, але ў гэтым, у тым ліку, перавага гістарычнага танца - ён паказвае, як танчыць жывы чалавек, а не жанчына, якая паклала на гэта ўсё сваё жыццё", - тлумачыць Маргарыта.
Гендэрны баланс - яшчэ адно немалаважнае пытанне, якое турбуе ў першую чаргу дам. Маргарыта згаджаецца, што жанчыны больш цікавяцца танцамі - але так было ва ўсе часы. Падчас сваіх даследаванняў яна знайшла цікавы мануал для польскіх дваранак, якія жадаюць арганізаваць танцавальны вечар у сябе дома.
"Першае, што там пішацца: запрашайце больш кавалераў, чым дам, яны хутчэй стамляюцца ў танцы і пачынаюць распаўзацца", - смяецца Маргарыта.
На сучасных балях пытанне недахопу кавалераў вырашаецца па-рознаму - у тым ліку не вырашаецца наогул. Але нават калі будзе 10 кавалераў і 50 дам, усе знойдуць, чым сябе пацешыць: гульнямі, музыкай, вістам, нарэшце, фуршэтам. Акрамя таго, дамам дапушчальна танцаваць з дамамі - гістарычныя прэцэдэнты былі, не так шмат, як часам спрабуюць прадставіць, але і не мала.
Колькі каштуе сабрацца на баль?
Асобная тэма ў гістарычнай рэканструкцыі - гэта, вядома, касцюмы. Многія ўдзельнікі клуба, якія да захаплення танцамі ніколі не прышывалі нічога складаней гузіка, пачынаюць ствараць уласныя ўборы і нават аксэсуары, арыентуючыся на гістарычныя крыніцы - модныя малюнкі і партрэты.
Насуперак меркаванню, што рэканструкцыя - вельмі дарагое захапленне, сума, якую трэба выдаткаваць на ўбор для балю, можа пачынацца ў раёне 50 долараў.
"Гэта могуць дазволіць сабе нават студэнты. Верхняй планкі няма наогул - гэта як рамонт: можна толькі спыніцца", - заўважае Маргарыта.
Беларускія балі - танныя па еўрапейскіх мерках. Узнос можа стартаваць ад 20 долараў - вялікая частка грошай ідзе на арэнду залы, а таксама ганарар музыкам і фуршэт. Выязджаюць беларускія рэканструктары і за мяжу.
"Мы стараемся наладжваць міжнародныя сувязі, каб быць упэўненымі: калі праз паўгода, напрыклад, у Версалі будзе які-небудзь баль, мы прыедзем туды, і там будуць нашы сябры", - распавядае Маргарыта.
Зараз цікавасць да гістарычных танцаў у грамадстве досыць вялікая, таму што яны да гэтага часу ўспрымаюцца як нешта новае. На занятках у клубе можна сустрэць як пачаткоўцаў, так і тых, хто займаецца танцамі шмат гадоў, як моладзь, так і людзей сталага веку. Але ўсіх іх аб'ядноўвае жаданне захаваць тое прыгожае, што засталося нам ад мінулых эпох.