Не толькі яечня: гатуем стравы з яек па народных рэцэптах

Нашы продкі святкавалі Вялікдзень цэлы тыдзень і ў народзе яго называлі Праводным. У панядзелак і аўторак гаспадары адпачывалі, выконваючы толькі самую неабходную працу, і нават не палілі ў печы, а елі стравы, якія былі нарыхтаваныя загадзя.

Чырвоныя яйкі працягвала быць цэнтрам святкавання. Іх варылі вялікую колькасць, таму менавіта з іх пачыналі сняданак, частавалі блізкіх і суседзях, забаўляліся і выкарыстоўвалі ў абрадах.

Народны каляндар сведчыць, што з серады, пасля працы пачыналі "ганіць" зіму, жадаючы найхутчэйшага надыходу цяпла. З гэтай мэтай на поўдні Беларусі кідалі шкарлупінне яек на ваду, або цэлыя чырвоныя яйкі на вароты і клікалі: "Ідзі, зіма бо ты нам хлеб выела, пошла зіма до Кіева, а нам лето покінула"! Білі і качалі яйкі з лубкоў і ў чацвёрты дзень святкавання Вялікадня, а ў некаторых мясцовасцях ішлі на могілкі, каб пакінуць там чырвонае яечка продкам. Ну, і пэуна ж  у астатнія дні працягвалі гатаваць і ласавацца стравамі з яек.

У старабеларускай або, як кажуць на Міёршчыне, "ліцьвяцкай" кухні стравы з яек займаюць вялікае месца. Толькі ў асобных раздзелах старых кулінарных кніг, прысвечаных яйкам можна налічыць да пяцідзесяці арыгінальных рэцэптаў. А далей ідуць стравы, ў якіх яны з’яўляюцца важным інгрыдыентам і выкарыстоўваюцца ў вялікай колькасці.

Страва будзе асабліва цікавая тым, хто зараз знаходзіцца ў вёсцы ці на лецішчы. У гэтай страве яйкі з’яўляюцца гарнірам да гародніны, паколькі ў ХІХ стагоддзі мяса, пячонку, грэнкі і выпускныя яйкі лічылі менавіта гарнірам. Гэты падвойны рэцэпт добры яшчэ і тым, што стравы ў ім могуць быць абсалютна самастойнымі.

Закіпяціць у рондалі падсоленую ваду, дадаць 2-3 сталовыя лыжкі воцату. Асцярожна разбіць вострыя канцы яек і выпусціць іх у кіпень, трымаючы над самай вадой, адно за другім. Як толькі бялкі зацвярдзеюць, выняць яйкі друшляковай лыжкай ці шумоўкай.

Варта адзначыць, што жаўткі ў такіх яек павінны заставацца вадкімі.

Шпінат або лебяду перабраць, памыць, абтрэсці ад вады. Укінуць у кіпячую падсоленую ваду і варыць да мяккасці, перакласці яго ў халодную ваду, апаласнуць, адціснуць і перацерці праз сіта. Распусціць лыжку масла, змяшаць з такой жа колькасцю мукі, развесці булёнам або малаком і закіпяціць. Пакласці ў гэтую вадкасць адвараныя шпінат або лебяду, перамяшаць, пасаліць і пасаладзіць, моцна нагрэць але не кіпяціць, бо страва счарнее і падаць з выпускнымі яйкамі, падсмажанымі ў масле грэнкамі або падсмажанай цялячай пячонкай.

Для прыгатавання гэтай стравы можна таксама выкарыстаць маладую крапіву, салату, бацвінне радыскі, але ў гэтым выпадку разводзіць страву трэба не малаком , а толькі булёнам.

Каб прыгатаваць такую салату, яйкі трэба пакрышыць і змяшаць з маладой зялёнай гароднінай. Напрыклад, маладую крапіву трэба вымыць, адварыць да мяккасці, адціснуць і нарэзацью Да крапівы варта дадаць зялёнае пер’е часнаку і пятрушку. Запраўляць лепш алеем.

Шэсць жаўткоў размяшаць з лыжачкай растопленага масла, уліць крыху вяршкоў і густа змяшаць з мукой, пасаліць і злучыць з пенай з узбітых бялкоў. Наліваць тоўста на вялікую патэльню і пячы перад агнём у печы або ў духоўцы, каб амлет згатаваўся без пераварочвання.

Як будзе гатовы, адразу намазаць варэннем або мармеладам і гарачым скруціць у трубку, парэзаць на кавалкі наўскос і заліць шадо або вяршковым соусам з ваніллю.

Ваніль растаўчы і загарнуць у палатно. Вяршкі закіпяціць з ваніллю і астудзіць. Ваніль выняць. Расцерці жаўткі з цукрам, змяшаць з кіпячонымі вяршкамі і нагрэць, увесь час памешваючы, да загусцення.

Расцерці жаўткі з дробным цукрам да белага, развесці лёгкім белым кіслым віном, паставіць на невялікі агонь і, узбіваючы калатоўкай ці блэндэрам, награваць пакуль соус не пачне гусцець і не ўзабецца ў пену.

Соус нельга даводзіць да кіпення, інакш соус не атрымаецца.