Збіраць гасцей або "ладзіць гасціны" на Беларусі было прынята ў два тэрміны: ад пачатку кастрычніка да запустаў і ад Калядаў да Масленіцы. Гасцінныя гаспадары славіліся не толькі стравамі, якія ставілі на стол, але і паважлівым стаўленнем да сваіх гасцей. Таму перад тым, як сесці за стол, заўсёды казалі: "Сілкуйцеся, што Бог падаў. Харошым людзям і мы рады будзем. Палажы госцю не ячную лусту, а пшанічнае слова".
Правілы гасціннага этыкету
Існаваў і пэўны этыкет гасцявання. Напрыклад у госці абавязкова ішлі з гасцінцам. На прапанову гаспадароў "Разгасцюйся ў нас, здзень кажух (будь як у сваёй хаце) " прышлы чалавек мог адказаць: "Гасцяваць бы гасцяваў ды хлеба із сабою ня браў".
Гаспадары заўсёды імкнуліся зрабіць гасцяванне утульным і прыемным. Мяркуючы, колькі можа прыбыць на гасцяванне людзей, у хату прыносілі дадатковыя сталы і лавы, часам пазычалі іх у суседзяў. Менавіта таму пра чалавека, які надта вольна рассеўся казалі - "рассесціся як у гасцях".
Не прынята было хутка садзіцца за стол і паказваць свой апетыт. На запрашэнне сядаць за стол звычайна казалі: "Дзякуй за полудзень, я й так не голадзен". Пры гэтым кожны госць памятаў: "У гасцінах за яду астатні прымайся, а першы пераставай". І зусім непрымальным было браць ежу без дазволу гаспадароў у запас. Часам гаспадары жартавалі: "Есце вы госцейкі, ужывайце, толькі ў кішэню не хавайце". Насамрэч пасля такіх банкетаў гаспадары самі кожнаму з гасцей давалі які небудзь гасцінец. Пра такі звычай у Краснаполлі казалі "Угасціць і выправадзіць як госця". Асабліва гэта было прынята на вяселлі.
Пра сардэчны гасцінны пачастунак у народзе казалі - "Частаваць як госця". Пра багата накрыты стол госці казалі, маўляў, еш, хоць расперажыся. І тым не менш памяталі, што абжорлівасць шкодзіць здароўю, а сквапнасць не ўпрыгожвае: "Ліха стала, ці ад круп, ці ад сала і Апанас, не пі пра запас".
З боку гаспадароў настойлівае ўгаворванне госця за сталом, упрошванне яго, ўлагоджванне было неад’емнай часткай традыцыйнага застольнага этыкету беларусаў. Такія паводзіны называлі прымусам. На пытанне знаёмых ці добра было ў гасцях, незадаволеныя частаваннем маглі адказаць: "Якое там гасцяванне, калі прымусу не было" або "Якое там гасцяванне, калі не прагналі й смагу". Але пра прыемнае баўленне часу, пачцівую ссустрэчу і гасцінны пачастунак, наадварот, доўга ўспаміналі цёплымі словамі: "Няма чаго казаць — добра гасцявалі". Госці шчыра дзякавалі гаспадарам за пачастунак: "У нашага свата новая хата, печ малявана, чэсць яго кахана!".
Не жадаючы развітвацца з гасцямі гаспадары імкнуліся перапыніць іх. Але кожны памятаў, што не трэба злоўжываць гасціннасцю гаспадароў і заставацца ў іх звыш таго тэрміна, які вызначаны традыцыяй. Пра тое нагадвалі прыказкі: "Першы дзень госць — золата, другі — срэбра, трэці — медзь, дамоў едзь" або "Госць па абедзе дамоў едзе".
Госці дзякавалі за пачастункі і ад’язджалі. Народная мудрасць усіх навучала: "Гдзе любюць - рэдка хадзі, гдзе ня любюць — кругом абхадзі".
Гусь печаная з яблыкамі
Інгрыдыенты:
Як гатаваць:
Калі вы не купілі гуску на кірмашы, то яе варта абскубці, абпаліць, ачысціць, затым выпатрашыць, добра памыць. Шыю, ножкі да каленнага сустава і крылцы да першага сустава адсячы. З укормленай гусі зняць залішні тлушч, нацерці яе кменам і соллю зверху і з сярэдзіны і пакінуць так на 1,5-2 гадзіны, нафаршыраваць дробнымі яблыкамі, зашыць брушка іголкай з суровай ніткай.
Ніткай трэба перавязаць гуску такім чынам, каб прыціснуць крылцы і ножкі, абкласці тонкімі пласцінкамі сала зверху і пячы на блясе спінкай уніз, падсыпаўшы папярэдне жменю рэзанай цыбулі і паліваючы спачатку булёнам, а потым сокам, які будзе выцякаць з гусі. Пры падачы абкласці спечанымі асобна яблыкамі, пакласці і тыя, што былі ў сярэдзіне. Запякаць гусь трэба напрацягу 2-3 гадзін у залежнасці ад велічыні гусі.