Расія пад забаронай: беларускія фермеры не могуць прадаць агародніну за мяжу

Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю з пачатку лютага абмежавала вываз з краіны шэрагу садавінагароднінай прадукцыі. Пад забарону на экспарт патрапілі капуста, цыбуля і яблыкі.

А да гэтага ўлады вырашылі перайсці на ручны рэжым кіравання коштамі на баршчэўны набор, а таксама на бульбу і яблык.

Новы парадак рэгулявання цэн будзе дзейнічаць па май 2022 года. Напрыклад, максімальна дапушчальная адпускная цана на бульбу ў перыяд дзеяння пастановы ўстаноўлена на ўзроўні 1,38-1,43 бел. руб/кг (0,53-0,55$), на капусту - 1,67-1,75 бел. руб/кг (0,64-0,67$), на моркву – 1,53-1,58 бел. руб/кг (0,59-0,61 $). Кошт цыбулі - 1,55-1,6 бел. руб/кг (0,59-0,61$), яблыка - 2,51-2,54 бел. руб/кг (0,96-0,97 $).

Абмежаванне на вываз садавінагароднінай прадукцыі будзе дзейнічаць тры месяцы, але ёсць магчымасць падаўжэння гэтай забароны яшчэ на столькі ж, гэта значыць у агульнай суме да паўгода.

Такія рашэнні, якія накіраваны на абарону айчыннага рынку і пакупніка ад дэфіцыту прадукцыі, абурылі многіх фермераў, якія займаюцца вырошчваннем агародніны і садавіны.

Яны баяцца, што з-за забароны на вываз не змогуць распрадаць сабраны ўраджай. І рыхтуюцца проста знішчыць прадукцыю, таму што прадаць у Беларусі такія аб'ёмы нерэальна, ды і гандлёвыя сеткі, як заяўляюць аграрыі, "пляваць хацелі" на беларускі тавар.

Многія фермеры ўсё ж паспелі прадаць частку вырашчанага тавару. Асноўны экспартны спажывец - у Расіі, кажуць яны.

"Да гэтага часу ваджу бульбу ў РФ, пакуль забароны няма. Раней лук вазіў - цяпер няма, абмежаванні. Моркву адпраўляю пакуль што. Капуста ляжыць, не ведаю, што з ёй рабіць, хоць і паспеў большую частку распрадаць. Праблема ў чым - столькі ураджаю беларускі рынак з'есці папросту не можа", - сцвярджае фермер Мікалай (імя па яго просьбе зменена).

Ён упэўнены, што ў краіне проста не можа быць дэфіцыту агародніннай прадукцыі, таму што ўсяго вырошчваецца з лішкам - як прыватнікамі, так і сельгаскааператывамі.

"Сталі казаць, што за мяжой цэны вышэйшыя на тую ж капусту, і экспарт з Беларусі дадзенай пазіцыі рэзка вырас. Але чаму не стала капусты? Таму што МАРГ у канцы студзеня абмежаваў цэны. Мы капусту аддавалі па 1 рублю 30 капеек, яе бралі без усялякіх пытанняў. Урад абмежаваў цану продажу да 1 рубля 10 капеек. Натуральна, гэта становіцца нявыгадна для фермера ", - сцвярджае Мікалай.

Паводле яго слоў, любая цана ў фермера на гародніну абгрунтавана. Яна не бярэцца з галавы, асабліва з улікам, што чым вышэйшы цэннік, тым менш верагоднасці прадаць тавар – народ цяпер небагата жыве.

Ён запэўнівае, што ва ўсёй гэтай сітуацыі менавіта "гандляры" замуцілі ўсю "бучу" з абмежаваннем коштаў на садавінагародніную прадукцыю і з забаронай на вываз капусты, цыбулі і яблыкаў.

Фермер цяпер баіцца, што абмежаванні на вываз садавінагароднінай прадукцыі распаўсюдзяць і на бульбу з морквай - асноўная крыніца яго даходу ў гэтым годзе.

"Наогул, па рэспубліцы, калі ўзяць недзе па нашых звестках, 800 ці 900 тысяч тон бульбы выраблена сёлета. Уяўляеце, колькі гэта? Я вам скажу: каб накарміць да вясны бульбай усю Віцебскую вобласць разам з Віцебскам, трэба максімум 4 тысячы тон. А куды астатняе?" - сказаў Мікалай.

"Добра, што пакуль бульба ідзе. І купляе яе не толькі Расія - у цэлым на нашу бульбу за мяжой попыт нядрэнны. І мы атрымліваем хоць нейкую выгаду", - дадае агароднік.

Цяперашнім рашэннем улад многія аграрыі пастаўлены на грань выжывання. Ва ўсякім разе, так гавораць яны самі. Наракаюць, што такіх складаных умоў працы ніколі яшчэ не было.

"Я з 1991 года фермерствам займаюся. І столькі катастрафічнай сітуацыі ў аграрным сектары не было даўно. Мы проста пастаўлены на мяжу выжывання. Хочацца падаць дакументы на банкруцтва, таму што нічога, акрамя затрат і страт, мы апошнім часам не маем. Ды і у цэлым сітуацыя з цэнаўтварэннем дзіўная. Атрымліваецца, што стрымліваннем росту коштаў улада наносіць сабе ж шкоду, шкоду эканоміцы. З большай цаны і з большага прыбытку я плачу больш падатку ў казну, паднімаю зарплату работнікам", - адзначае Мікалай.

Другі фермер, з якім Sputnik удалося пагутарыць, распавёў аб тым, што бізнэс у аграрным сектары сам па сабе вельмі рызыкоўны. І калі дзяржава ўстанаўлівае абмежаванні - гэта заўсёды пагаршае становішча.

"Фермер - гэта калі ты можаш раз у чатыры гады атрымаць нармальны ўраджай і прадаць яго па нармальнай цане. Таму што ніколі не ведаеш, што лепш уродзіцца. Ставіш на капусту, а ідзе цыбуля. Высадзіш палі бульбы, а попыт на рынку будзе на капусту", - распавядае фермер Іван (яго імя мы таксама змянілі).

Ён мае тры сотні гектараў зямлі ў Мінскай вобласці, вырошчвае практычна ўсю садавінагародніную прадукцыю: і бульбу, і цыбулю, і буракі, і капусту, і моркву.

Іван зазначае, што ў рабоце беларускага фермера стаўку рабіць можна толькі на экспарт.

"Беларускі рынак для нас ніякі, калі выражацца простай мовай. Не таму што ён дрэнны, а таму што маленькі і зарэгуляваны. У нас аграрная краіна, і ў кожнага другога жыхара ёсць альбо дом, альбо дача з агародам, дзе ён вырошчвае для сябе тыя жа гародніна і садавіна. Таму наша адзіная магчымасць прадаць тавар - гэта адправіць яго ў тую ж Расію", - адзначае ён.

Фермеру незразумела, навошта МАРГ увёў абмежаванне на вываз, напрыклад, цыбулі. Бо ў краіне яго вырашчана шмат, унутраны рынак столькі не зможа спажыць. Ды і ў той жа Расіі таксама добры ўраджай цыбулі.

"Ён там нават лепшы, чым у нас. І самае смешнае - расійская цыбуля ляжыць у нас на прылаўках. Яна прыгажэйшая, але даражэйшая. І мне зразумела, чаму сеткі бяруць імпартны тавар - таму што яны атрымліваюць з яго больш сродкаў", - кажа суразмоўца.

Іван дадае, што сёлета ў яго добра ішла на продаж капуста белакачанная. Але пасля забароны на вываз - сітуацыя іншая.

Паводле яго слоў, у рабоце з айчыннымі вытворцамі гандлёвыя сеткі прымяняюць адтэрміноўку плацяжу, таксама не выконваюць умовы захоўвання прадукцыі - неліквід вяртаюць назад або зніжаюць цану тавару.

"Чаму нам добра з расіянамі працаваць: таму што яны прыязджаюць на сваіх машынах і забіраюць прадукцыю, ды па рыначнай цане. А нашы гандлёвыя сеткі хочуць, каб мы ім завезлі прадукцыю, потым яны тыдзень будуць яе прымаць, умовы захоўвання не будуць выконваць, і праз тыдзень яшчэ яны мне патэлефануюць і скажуць, што шмат сапсаванага тавара, за што здымуць частку аплаты, альбо зусім могуць адмовіцца ад прадукцыі. Гэта значыць столькі праблем за капейкі. Стаўленне вельмі негатыўнае", - падкрэслівае Іван.

Фермер не адмаўляе, што часам знешні выгляд беларускай гародніны і садавіны горш, чым у прадукцыі з Польшчы ці нават Украіны.

Але ж гандлёвым сеткам усё роўна - ім важны толькі знешні выгляд. І таму аддаюць перавагу таму ж польскаму ці ўкраінскаму яблыку. Увогуле, у нашым яблыку сеткі не зацікаўлены. Зацікаўлена, як ні дзіўна, у беларускім яблыку Расія. Але вынік зараз просты - фрукт пад забаронай на вываз", - адзначае Іван.

Дзяржаўныя камбінаты, якія займаюцца вырошчваннем агародніны і садавіны, неахвотна каменціруюць пастанову Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю.

"Ёсць распараджэнне МАРГа, мы яго выконваем. І ўсё. Імкнемся больш тавару адпраўляць у нашы крамы", – адзначылі па тэлефоне ў адной з кампаній.

Згодна з умовамі, ліцэнзію на разавы вываз тавару за мяжу можна атрымаць толькі аднаразова. Дзяржкампаніі маюць намер карыстацца такой паслугай, каб збыць прадукцыю.

Фермеры тлумачаць, што ліцэнзія на вываз тавару хоць і варыянт, але ён прынцыпова не мяняе сітуацыю з экспартам гародніны і яблыкаў.

"Пакуль ты падасі заяўку ў аблвыканкам, там узгодняць - калі яшчэ ўзгодняць. Потым трэба атрымаць дазвол МАРГ. Гэта колькі часу спатрэбіцца? Відавочна не адзін тыдзень, а на двары ўжо люты. Яшчэ да красавіка можна нешта прадаць, а потым усё на угнаенне пойдзе", – адзначае адзін з аграрыяў-прыватнікаў.

Ён перакананы, што ўраду трэба стаць на абарону айчыннага вытворцы, каб прыярытэт у гандлі не аддаваўся імпартнаму тавару.