МІНСК, 20 сак — Sputnik, Аляксей Стэфанаў. Усе мы да гэтага часу з задавальненнем глядзім старыя савецкія фільмы, лічачы іх ці ледзь не сваім здабыткам, і не падазраём, што зараз за кожнай карцінай стаіць праваўладальнік. Гэтае правіла адносіцца абсалютна да ўсіх карцін, знятых у Беларусі і ў любой іншай рэспубліцы былога СССР.
У Савецкім Саюзе ўсе фільмы здымаліся пад эгідай адзінай дзяржаўнай кінакампаніі — Дзяржаўнага камітэта СССР па кінематаграфіі. Свае кінастудыі меліся ў кожнай саюзнай рэспубліцы, а ў Расіі і Украіне іх было некалькі.
Калі ў 1991 годзе Саюз распаўся, агульнымі для ўсіх засталіся толькі фільмы савецкай вытворчасці, якім больш за 70 гадоў — яны атрымалі статус "грамадскага здабытку". У астатніх карцін з'явіліся праваўладальнікі, і цяпер яны вырашаюць, каму і на якіх умовах дазваляць паказваць свае фільмы.
"Калі казаць пра Расію, то правы на фільмы, знятыя з 1947 года і пазней на кінастудыі "Масфільм", належаць "Масфільму". Правы на працы студыі "Саюзмультфільм", зноў жа з 1947 года і пазней, належаць "Саюзмультфільму".
А вось правы на ўсе астатнія карціны студый РСФСР — "Ленфiльм", Цэнтральнай кінастудыі дзіцячых і юнацкіх фільмаў ім. М. Горкага, "Цэнтрнавукфільма", Ленінградскай студыі дакументальных фільмаў, Свярдлоўскай кінастудыі і гэтак далей — усё гэта належыць Дзяржфільмафонду", — растлумачыў карэспандэнту Sputnik старэйшы куратар Дзяржфільмафонда Расіі Пётр Бусакоў.
Што тычыцца рэспублік, то ў кожнай краіне аўтарскія правы належаць нейкім арганізацыям. Дзесьці гэта дзяржаўныя структуры, як у Беларусі, дзесьці прыватныя асобы. Напрыклад, у Грузіі частка правоў выкупленая спадкаемцамі аўтараў. Такім чынам, атрымліваецца, што ў Расіі правоў на рэспубліканскія фільмы, знятыя, скажам, на Украіне, у Латвіі ці Эстоніі, няма, распавёў суразмоўца агенцтва.
Па словах кіназнаўцы, пры жаданні ці неабходнасці дзе-небудзь паказваць старое савецкае кіно, знятае ў нацыянальных рэспубліках, прыходзіцца кожны раз дамаўляцца з праваўладальнікамі. Канкрэтна Дзяржфільмафонда гэта тычыцца, калі праходзяць розныя фестывалі.
"І як мы дамаўляемся з французскімі ці амерыканскімі кампаніямі, сапраўды гэтак жа і з украінскімі, беларускімі ці латвійскімі. Рознымі могуць быць хіба што ўмовы — дзесьці гэта бясплатна, а недзе за грошы, але ўсё трэба абавязкова вырашаць загадзя", — распавёў Бусакоў.
Сёння ў Дзяржфільмафондзе, у кожнага тэлеканала і кінатэатраў, якія круцяць старыя фільмы, ёсць ці свае юрысты, ці пастаянныя кансультанты, якія знаходзяць уладальнікаў карцін і складаюць з імі дагаворы. "Прычым на тэлебачанні нават па некалькі чалавек займаецца гэтым, таму што гэта сапраўды складаная гісторыя", — удакладняе Бусакоў.
Але нягледзячы на тое што ў 1991 годзе Дзяржаўны камітэт СССР па кінематаграфіі распаўся, Дзяржфільмафонд Расіі працягвае падтрымліваць адносіны з усімі рэспублікамі, таму што ў Маскве захоўваюцца негатывы ўсіх гульнявых фільмаў, якія выходзілі на вялікі экран.
І Дзяржфільмафонд, і амаль усе кінаархівы свету члены ФІАФ — Міжнароднай федэрацыі кінаархіваў — "гэта дазваляе нам лёгка абменьвацца і фільмамі, і інфармацыяй".
"Усе гульнявыя, навукова-папулярныя і мультыплікацыйныя фільмы па законе аб абавязковым экзэмпляры і зыходных матэрыялах захоўваюцца ў Дзяржфільмафондзе, у нас няма толькі тэлевізійных фільмаў. Усё гэта было перададзена нам і да гэтага часу захоўваецца. Але правоў на паказ многага з таго, што захоўваецца у нас, мы не маем.
Вось, напрыклад, у нас ляжыць негатыў "Вясны на Зарэчнай вуліцы", але фільм быў зняты на Адэскай кінастудыі. Калі яго аднаўлялі, то адпаведна ўкраінцы звярталіся да нас. Пры гэтым паказваць фільм без дазволу праваўладальнікаў з Украіны мы не можам. Мы "Вясну на Зарэчнай вуліцы" паказвалі, але кожны раз па ўзгадненні", — адзначыў Бусакоў.
Ён распавёў, што супрацоўніцтва з Беларуссю ідзе "як па масле", паколькі Дзяржфільмафонд Расіі і арганізацыі, якія запытваюць у іх са сховішчаў зыходныя матэрыялы фільмаў, з'яўляюцца дзяржаўнымі.
"Функцыі сінематекі ў Мінску выконвае Музей гісторыі беларускага кіно, з ім мы сябруем. Дырэктар гэтага музея Ігар Аўдзееў заўсёды прыязджае на наш штогадовы архіўны фестываль. Яны рэгулярна звяртаюцца да нас з просьбай запісаць той ці іншы фільм, асабліва беларускую класіку 30-х гадоў. У Беларусі выпусцілі выдатны даведнік — "Усе беларускія фільмы".
Пакуль выйшла два тамы. Пры яго падрыхтоўцы выдаўцы таксама прыязджалі да нас у Дзяржфільмафонд, збіралі патрэбныя матэрыялы. Таксама ў Мінску праводзіцца фестываль "Лістапад", на якім абавязкова ёсць рэтраспектыва фільмаў і мы прадстаўляем зыходнікі. Так што ў нас вельмі цёплыя адносіны з кінематаграфістамі Беларусі і людзьмі, набліжанымі да гісторыі кіно", — падсумаваў Бусакоў.
Такім чынам, і праз 25 гадоў пасля развалу Саюза сувязь паміж правапераемнікам Дзяржаўнага камітэта СССР па кінематаграфіі — Дзяржфільмафондам Расіі і праваўладальнікамі, якія знаходзяцца ў нацыянальных рэспубліках, па-ранейшаму захоўваецца. А негатывы ўсіх савецкіх фільмаў ўсё так жа захоўваюцца ў Маскве.
