Меркаванне ўкраінскіх экспертаў, выказанае выданню Украина.Ру пра "справу Вышынскага" прыводзіць РІА "Новости".
Раніцай 15 мая 2018 года супрацоўнікі Службы бяспекі Украіны (СБУ) правялі ператрусы ў рэдакцыйных офісах ў Кіеве і ў кватэрах у некаторых журналістаў. Вышынскага затрымалі па абвінавачванні ў дзяржздрадзе і падтрымцы самаабвешчаных рэспублік Данбаса. Яму пагражае да 15 гадоў пазбаўлення волі.
Зараз Вышынскі знаходзіцца ў СІЗА горада Жытоміра, суд абраў для яго ў якасці меры стрымання ўтрыманне пад вартай без магчымасці ўнясення закладу. 19 ліпеня Херсонскі гарадскі суд арыштаваў маёмасць Вышынскага. Шостага жніўня журналістам працягнулі тэрмін утрымання пад вартай да 8 верасня.
Як паведаміла прадстаўнік МЗС Марыя Захарава, расійскім консульскім супрацоўнікам адмаўляюць у доступе да затрыманага, які мае таксама і расійскі пашпарт.
Раней прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін заявіў, што Вышынскага арыштавалі "за яго прамую прафесійную дзейнасць, за ажыццяўленне яго журналісцкай функцыі", і падкрэсліў, што арышт Вышынскага — "абсалютна беспрэцэдэнтная і абсалютна недапушчальная палітыка сённяшніх украінскіх кіраўнікоў".
Міхаіл Паграбінскі, палітолаг, дырэктар Кіеўскага цэнтра палітычных даследаванняў і канфлікталогіі:
— Я не буду арыгінальны. Арышт Вышынскага — гэта прадуманая акцыя захопу заложніка ў надзеі на тое, што ён займае даволі высокае становішча, што дзеля яго Масква заплюшчыць вочы на ўсе свае прынцыпы і абмяняе яго на Сянцова.
Сур'ёзных падстаў пераследваць яго па артыкуле "за здраду радзіме" няма — гэта проста смешна. І ўсе гэта выдатна разумеюць.
І гэта яшчэ прад'явяць сённяшняй камандзе — калі яна пазбавіцца ўлады — як злачынства супраць чалавечнасьці. Запратакаліраванае, відавочнае для ўсіх.
Я ўпэўнены: усе, хто да гэтага датычны, у тым ліку суддзі, людзі з праваахоўнай сістэмы, якія спрыялі гэтай справе, рана ці позна будуць прыцягнуты да крымінальнай адказнасці па артыкуле "Злачынства супраць чалавечнасці".
Руслан Бортнік, палітолаг, дырэктар Украінскага інстытута аналізу і менеджменту палітыкі:
— Мы бачым, што сітуацыя не вырашылася, Кірыл Вышынскі не вызвалены. Па-мойму, у абвінавачаннях, якія яму ставяць, не хапае фактажа, не хапае доказнай сутнасці. Ці яны не прадэманстраваны следствам, гэтыя абвінавачванні, не адкрыты пакуль для публікі. Або, магчыма, іх няма.
На жаль, гэта справа — асабліва палітычная. Гэта адна з найбольш цяжкіх сітуацый вакол журналістаў за апошнія чатыры гады.
Мне здаецца, у абставінах, якія склаліся і сам холдынг РІА "Новости", і Расійская дзяржава маглі б прыкласці больш намаганняў для вызвалення Кірыла Вышынскага.
Андрэй Залатароў, палітолаг, кіраўнік аналітычнага цэнтра "Трэці сектар":
— Фактычна Кірыл Вышынскі ўзяты ў закладнікі. Тое, у чым яго абвінавацілі, ні ў якія вароты не лезе.
Прыходзячы на прэс-канферэнцыі ў РІА "Новости", я не заўважаў, каб мне не давалі магчымасці выказваць погляды, якія супярэчаць пазіцыі расійскага афіцыёзу. Ніякіх рамак у гэтым плане не было. Тым больш ні пра якія далікатныя інфармацыйныя даручэнні Кірыл не прасіў. Ён працаваў як журналіст.
Па сутнасці, справа аб дзяржаўнай здрадзе прыцягнута за вушы. Я так разумею, сітуацыя зменіцца пасля таго, як гэтая ўлада сыдзе. Думаю, гэта адна з тых спраў, за якія потым у Еўрапейскім судзе па правах чалавека Украіне будзе вельмі сорамна.
Валянцін Зямлянскі, эксперт энергетычнага рынку:
— "Справа Вышынскага" носіць відавочны палітычны заказны характар, таму што інкрымінуюць дзяржаўную здраду журналісту, які выконваў свае абавязкі.
Тое, што Вышынскаму абрана мера стрымання як асабліва небяспечнаму, лішні раз сведчыць пра палітычны характар справы: Кірыл проста патрэбен для абмену на ўкраінскіх зняволеных, якія знаходзяцца ў Расійскай Федэрацыі.
Тут можна правесці аналогію з Яфрэмавым (былы дэпутат "Партыі рэгіёнаў" Аляксандр Яфрэмаў — Sputnik) — ён ужо тры гады знаходзіцца пад арыштам, і да гэтага часу яму не прад'яўлена абвінавачванне. Пры цяперашняй уладзе чалавек можа прасядзець у турме неабмежаваны час, да таго часу, пакуль збяруць доказы альбо не зменіцца палітычная кан'юнктура і ўсё гэта не скончыцца вялікім пшыкам.
Улічваючы тое, што адбылося з Вышынскім, можна канстатаваць, што ў краіне са свабодай слова ўсё вельмі сумна: альбо ты павінен рэзанаваць з лініяй партыі, альбо ты становішся ворагам улады. Гэта значыць няма паўтонаў, уласцівых дэмакратычна развітым дзяржавам: ты можаш быць не згодны з партыяй улады, з палітыкай, але гэта не азначае, што ты дзяржаўны злачынец і вораг дзяржавы.
Павел Рудзякоў, палітолаг, дырэктар інфармацыйна-аналітычнага цэнтра "Перспектыва":
— Гэта сумная, трывожная сітуацыя для нас. А для Кірыла яна наогул драматычная, дай бог, каб не ператварылася ў трагічную. Зразумела, што ён стаў ахвярай палітычных рэпрэсій, у дадзеным выпадку — не супраць палітычных дзеячаў, а супраць журналістаў. Зразумела, што яго затрыманне і наступны арышт — гэта найгрубейшае парушэнне прынцыпаў і свабоды слова, і вяршэнства права.
Калі б мяне спыталі ў іншай сітуацыі, я б сказаў, што Кірыла Вышынскі за сваю працу (калі я з ім пазнаёміўся, ён быў адным з кіраўнікоў РІА "Новости Украина" ў Кіеве) варты журналісцкіх узнагарод. Таму што гэта быў сапраўды рэсурс, які даваў розныя пункты гледжання, думкі і наогул служыў дастаткова сур'ёзнай альтэрнатыўнай крыніцай інфармацыі і аналітыкі, экспертнай думкі, дапамагаючы людзям арыентавацца ў тым, што адбываецца. Дапамагаючы тым, хто разважае, хто не гатовы жыць у вузкім прапагандысцкім полі. Даваў ежу для розуму і матэрыял для ўласнага аналізу, каб самастойна рабіць высновы.
Андрэй Бліноў, эканамічны эксперт:
— Мы выдатна ўсведамляем усю дваякасць сітуацыі. Калі ўкраінскі бок прызнае, што ў Вышынскага было ў тым ліку расійскае грамадзянства, тады незразумела, якім чынам яго можна абвінавачваць у дзяржаўнай здрадзе. Цалкам ясна, што, на жаль, у нас сёння велізарная колькасць людзей знаходзіцца ў турмах па артыкулах "Здрада радзіме", "Дзяржздрада", вельмі цяжкіх артыкулах. У той час як тыя, хто ледзь не ў прамым эфіры здзяйсняе забойства, выходзяць сухімі з вады. Гэта нейкая абуральная несправядлівасць, якая тычыцца не толькі Вышынскага, а сотняў людзей, якія знаходзяцца як ва ўкраінскіх, так і ў расійскіх турмах.
Мне здаецца, калі цяпер ёсць магчымасць у Крамля і Банкавай вырашыць праблему, то найбольш прымальны варыянт (не толькі для Кірыла) — абмен. Гэта, па меншай меры, дазволіць людзям не губіць здароўе ў турмах, не быць дробнай разменнай манетай у глабальным супрацьстаянні.
Дзмітрый Карняйчук, палітычны аналітык:
— Крымінальная справа супраць Вышынскага палітычна матываваная. І галоўная мэта затрымання Вышынскага — гэта чарговая імітацыя таго, як улада, якая мае бізнес у Расіі падчас вайны, нібыта змагаецца з "агентамі Крамля".
На жаль, Вышынскі стаў заложнікам штучнай перадвыбарнай істэрыі. І зразумела, што ўлада не зможа ў судзе даказаць яго віны. Хоць уладам гэта і не трэба. Галоўнае было арганізаваць эфектнае шоу з затрыманнем і закрыццём рэсурсу РІА "Новости Украина", адной з нямногіх пляцовак, дзе канструктыўна крытыкавалі ўладу.
Аляксей Якубін, палітолаг, кандыдат палітычных навук:
— У прынцыпе, сітуацыя з сайтам РІА "Новости Украина" паўстала проста як спроба інфармацыйна заблакаваць адкрыццё Крымскага моста.
І ўся гэтая гісторыя з затрыманнем Кірыла Вышынскага… Мы бачым: нават міжнародныя праваабарончыя арганізацыі паказваюць, што тут вельмі моцна ўздзейничае палітычны фактар. І гэты фактар уплывае на ўсё, на гэты працэс, на гэтае затрыманне.
Юрый Гаўрылечка, эксперт Цэнтра аналізу эканамічнай палітыкі:
— Для мяне, на вялікі жаль, усё гэта нагадвае сітуацыю з Васілём Муравіцкім. Кірыл рабіў сваю працу. Калі б у яго былі нейкія праблемы з законам, ён бы проста гэтым не займаўся. Таму нейкія пытанні ёсць сэнс адрасаваць не Кірылу асабіста, а Міністэрству юстыцыі. Не магло агенцтва працаваць столькі гадоў без усялякіх дакументаў, само па сабе.
Паколькі Кірыл усё яшчэ знаходзіцца пад вартай у якасці падследнага, абвінавачванняў і пачуць немагчыма. Думаю, так будзе да суда. А паколькі ў нас так званы закон Саўчанка хутка прынялі, а потым гэтак жа хутка адмянілі, яго затрыманне без суда можа быць дастаткова працяглым. Але вельмі б гэтага не хацелася.
Дзмітрый Маруніч, эксперт па пытаннях энергетыкі, сустаршыня Фонду энергетычных стратэгій:
— Мне здаецца, тут усё настолькі відавочна, што нават хаваць украінскім уладам няма чаго: Кірыла Вышынскага арыштавалі з мэтай абмену на нейкіх суб'ектаў, якія знаходзяцца пад вартай на тэрыторыі Расійскай Федэрацыі. Сянцова ці не — не бяруся сцвярджаць, але гэта проста спроба займець козыры для гандлю з расійскімі ўладамі, у тым ліку па пытаннях вызвалення "заложнікаў" — суб'ектаў, асуджаных па пэўных артыкулах на тэрыторыі Расійскай Федэрацыі.
Прымаючы ўдзел у мерапрыемствах, арганізаваных РІА "Новости Украина", я не бачыў там ніякай антыўкраінскай дзейнасці. Прыходзілі рознага роду людзі, палітыкі, эксперты, выказвалі свае думкі. Так, гэтыя думкі часта не карэлявалі з пазыцыяй уладаў, але ніякай антыдзяржаўнай дзейнасці сведкам я не быў. І дзіўна, чаму агенцтва працавала на працягу доўгага перыяду (з вясны 2014 года — заўвага рэд.) І толькі цяпер да яго паўсталі прэтэнзіі.
Косць Бандарэнка, палітолаг, дырэктар фонду "Украінская палітыка":
— Кірыл быў, ёсць і застаецца маім сябрам. І, нягледзячы на ўсё тое, што яму спрабуюць інкрымінаваць, павесіць на яго, я жадаю, каб гэтая справа хутчэй завяршылася і каб ён нарэшце апынуўся на волі.
Лічу яго вельмі таленавітым, годным чалавекам. І ў любым выпадку жадаю, каб у яго ўсё было добра.
Алена Дзячэнка, палітычны эксперт, дырэктар кансалтынгавай кампаніі "Партыя ўлады":
— Усё яшчэ не вядома, якім чынам сувязь гендырэктара РІА "Новости Украина" з матчынай структурай МІА "Россия сегодня" (што было відавочна і без ператрусу з аўтаматчыкамі) можа быць злачынствам, дзяржаўнай здрадай і якія менавіта тэксты РІАН з'яўляюцца пераходам на бок ворага.
Падчас судовага разгляду справы ў абвінавачванні будуць і іншыя цяжкасці. Сёння адсутнічае аб'ектыўны бок складу злачынства па артыкуле 111 УКУ ("Дзяржздрада"), а менавіта — афіцыйна абвешчаная вайна, ваеннае становішча або ўзброены канфлікт на дзяржаўнай мяжы. Да таго ж закон аб грамадзянстве абавязвае дзяржчыноўнікаў лічыць Кірыла Вышынскага ў першую чаргу грамадзянінам Украіны, нягледзячы на наяўнасць іншага грамадзянства, значыць, яго выдача замежнай дзяржаве будзе грубым парушэннем канстытуцыі. А грамадзяніна іншай дзяржавы нельга судзіць за дзяржздраду (пераход на бок ворага ва ўмовах вайны).
З вялікай верагоднасцю можна сказаць, што ўлада будзе ўсяляк адцягваць перадачу справы ў суд. Мяркуючы па тым, як прасоўваецца расследаванне іншых рэзанансных спраў, многія з якіх не даходзяць да суда, мэта ўлады ў справе Кірылы Вышынскага не ўсталяваць віну або невінаватасць у судзе, а выкарыстоўваць яго ўтрыманне пад вартай у палітычных мэтах — для абмену ваеннапалоннымі і закладнікамі.
На жаль, фактычны статус Кірыла Вышынскага, які нарадзіўся ў Днепрапятроўску і пражыў жыццё на Украіне, сёння менавіта такі — ён заложнік. У сітуацыі, калі гаворка пра законнасць ужо не ідзе, спадзяюся, Кірыл апынецца на волі як мага хутчэй, якім бы неідэальным шляхам гэта не адбылося.
Хацелася б верыць, што ўсім парушэнням правоў чалавека на Украіне рана ці позна будзе дадзена ацэнка і прыярытэтам дзяржаўных інстытутаў зноў стане законнасць, а не палітычная мэтазгоднасць.
