https://bel.sputnik.by/20190514/TsT-pa-belaruskay-move-Chastsny-movy-nazonk-1041147541.html

ЦТ па беларускай мове. Часціны мовы: назоўнік

ЦТ па беларускай мове. Часціны мовы: назоўнік

Sputnik Беларусь

Рыхтуйцеся да цэнтралізаванага тэсціравання па беларускай мове разам са Sputnik. 14.05.2019, Sputnik Беларусь

2019-05-14T17:27+0300

2019-05-14T17:27+0300

2019-05-14T12:16+0300

грамадства

цiкавосткi

беларуская мова

цэнтралізаванае тэсціраванне

вучым беларускую мову

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/102870/00/1028700013_0:104:1500:952_1920x0_80_0_0_0a95149b8a71b172b6fd1bc8c0b1f393.jpg

Назоўнік – гэта самастойная часціна мовы, якая абазначае прадмет і адказвае на пытанне "хто?" / "што?" Пачатковай формай назоўніка з'яўляецца назоўны склон, адзіночны лік: школа, дрэва, кот. У сказе назоўнік можа быць дзейнікам, выказнікам (а таксама ўваходзіць у іменную частку выказніка), дапаўненнем, недапасаваным азначэннем, акалічнасцю і звароткам.Род назоўнікаўНазоўнікі падзяляюцца на тры роды: мужчынскі, жаночы і ніякі.Назоўнікі агульнага роду – тыя, якія ў сказе ў залежнасці ад палавой прыналежнасці таго, каго яны называюць, маюць граматычныя прыкметы жаночага або мужчынскага роду: сірата, плакса, Саша, Жэня.Некаторыя назоўнікі, якія называюць асоб абодвух палоў, але маюць граматычныя прыкметы мужчынскага роду: урач, сакратар.Род складанаскарочаных слоў (абрэвіятур) вызначаецца па структуры скарачэння або роду апорнага слова поўнай назвы. Да мужчынскага роду адносяцца абрэвіятуры, якія складаюцца з гукаў і пішуцца з малой літары (загс) або ўтвораны з ужыванем пачатковых частак слоў і маюць нулявы канчатак (калгас).Назоўнікі ,якія ўжываюцца толькі ў форме множнага ліку, не маюць роду: дзверы, нажніцы.Лік назоўнікаўНазоўнікі ўжываюцца ў адзіночным ліку, калі гаворка ідзе пра адзін прадмет (дом), а ў множным – калі пра некалькі (дамы) або сукупнасць прадметаў (мінчане).Толькі ў адзіночным ліку ўжываюцца зборныя, большасць рэчыўных, абстрактныя назоўнікі, назвы дзеянняў або стану, уласныя і назвы напрамкаў свету.Толькі ў множным ліку бываюць назвы непадзельных і парных прадметаў, прамежкі часу, гульні, а таксама некаторыя рэчаўныя (дровы), назвы дзеянняў (выбары), уласныя (Ашмяны).Склон назоўнікаўСклон — гэта граматычная катэгорыя назоўніка, якая паказвае, як назоўнік адносіцца да іншых слоў у сказе. У сучаснай беларускай мове існуе шэсць склонаў:Пра асобныя выпадкі і складанасці скланення назоўнікаў Sputnik ужо пісаў у "моўнай хвілінцы".Агульныя і ўласныя назоўнікіАгульныя назоўнікі — гэта назвы класаў аднародных прадметаў, прыродных з’яў, жывых істот, паняццяў: дом, сонца, кніга, цукерка, сабака.Большасць з агульных назоўнікаў маюць формы адзіночнага і множнага ліку.Уласныя назоўнікі – гэта імёны, прозвішчы, псеўданімы, мянушкі, геаграфічныя і астранамічныя назвы, назвы выдавецкай прадукцыі, прадпрыемстваў і інш.: Якуб Колас, Барсік, Мінск, Месяц, "Полымя" (часопіс), "Спартак" (фабрыка). Яны пішуцца з вялікай літары, назвы бяруцца ў двукоссе. Калі ў назве ёсць імя, яно не выдзяляецца двукоссем: гімназія імя Барыса Акрэсціна.Уласныя назоўнікі могуць пераходзіць у агульныя і наадварот: Панама – горад і панама – від галаўнога ўбора, кот – жывёла і Кот – прозвішча.Адушаўлённыя і неадушаўлённыя назоўнікіНазоўнікі, якія адказваюць на пытанне "хто?" з'яўляюцца адушаўлённымі: маці, ластаўка, матылёк. Назвы міфалагічных істот,  шахматных фігур, карт і  ніжэйшых жывых арганізмаў таксама адносяць да адушаўлённых назоўнікаў: дамавік, валет, мікроб. Як адушаўлённыя скланяюцца назоўнікі мярцвяк, нябожчык і труп.Адушаўлённыя назоўнікі падзяляюцца на асабовыя і неасабовыя. Асабовыя – гэта тыя, якія абазначаюць асоб паводле роднасці, нацыянальнай і сацыяльнай прыналежнасці, дзейнасці, якасцяў: бацька, праграміст, беларус, мінчанін, мізантроп.Назоўнікі, якія адказваюць на пытанне "што?" адносяць да неадушаўлённых. Гэта могуць быць прадметы, расліны, з'явы прыроды: стол, дрэва, маланка.Адрозніць адушаўлённыя назоўнікі ад неадушаўлённых дастаткова проста і граматычна: у адушаўлёных назоўнікаў формы вінавальнага склону множнага ліку супадаюць з формамі роднага склону, у неадушаўлёных — з формамі назоўнага склону:В. бачу катоў, сабакР. няма катоў, сабакН. ёсць дамы, ложкіВ. бачу дамы, ложкіКанкрэтныя і абстрактныя назоўнікіКанкрэтныя назоўнікі абазначаюць прадметы, якія існуюць у рэчаіснасці. Яны могуць змяняцца па ліках і спалучацца з колькаснымі лічэбнікамі: два стала, тры хлопцы, адзін дом.Абстрактныя назоўнікі - тыя агульныя на зоўнікі, якія абазначаюць пачуцці, стан, якасці: журба, незалежнасць, гонар. Яны маюць форму адзіночнага ліку і не спалучаюцца з колькаснымі лічэбнікамі.Зборныя і рэчаўныя назоўнікіЗборныя назоўнікі абазначаюць сукупнасць аднародных прадметаў ці асоб, якія з'яўляюцца непадзельным цэлым: калоссе, лісце, моладзь, народ. Яны ўжываюцца толькі ў адзіночным ліку і не спалучаюцца з колькаснымі лічэбнікамі.Рэчыўныя назоўнікі называюць рэчывы аднароднага саставу, якія можна падзяляць, але нельга лічыць: малако, мука, шоўк. Рэчыўныя назоўнікі маюць адну форму ліку: адзіночнага або множнага.

https://bel.sputnik.by/20190424/Test-rykhtuemsya-da-TsT-pa-belaruskay-move-1040916071.html

https://bel.sputnik.by/20190424/TsT-pa-belaruskay-move-marfemnaya-budova-slova-1040913118.html

https://bel.sputnik.by/20190416/TsT-pa-belaruskay-move-lekska-frazealogya-1040812355.html

2019

Навіны

ru_BY

грамадства, цiкавосткi, беларуская мова, цэнтралізаванае тэсціраванне, вучым беларускую мову