https://bel.sputnik.by/20200417/Monaya-khvlnka-sa-Sputnik-pravaps-zapazychanykh-slo-1038111914.html

Правапіс запазычаных слоў: моўная хвілінка са Sputnik

Правапіс запазычаных слоў: моўная хвілінка са Sputnik

Sputnik Беларусь

У даведках для школьнікаў і іх бацькоў Sputnik разглядае правілы і найбольш складаныя аспекты вывучэння беларускай мовы. Сёння наша тэма – правапіс запазычаных... 17.04.2020, Sputnik Беларусь

2020-04-17T14:53+0300

2020-04-17T14:53+0300

2023-02-23T14:05+0300

грамадства

цiкавосткi

беларуская мова

беларусь

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/104293/68/1042936878_0:274:3073:2002_1920x0_80_0_0_10141229ffb07cadcef49bc749c1272e.jpg

Большасць запазычаных слоў прыйшлі ў беларускую мову з лацінскай – праз польскую і нямецкую, але гэта адбылося так даўно, што мы ўдо не адчуваем гэтыя словы як запазычаныя. Зусім іншая справа са словамі, якія адносна нядаўна трапілі ў беларускую мову з англійскай і тычацца паняццяў, якія з'явіліся ў мінулым стагоддзі.Спалучэнні галосныхСпалучэнне галосных у корані ўвогуле не ўласцівае для беларускай мовы. Калі вы бачыце такое спалучэнне, можна адразу зрабіць выснову, што слова прыйшло да нас з іншай, хутчэй за ўсё – старажытнагрэчаскай або лацінскай мовы.Спалучэнне літар "иа"У беларускай мове перадаецца як –ія-/-ыя-: Іліяда, радыяцыя.Пасля зычных л, с і мяккага ц, дз а таксама н і з, якія не ўваходзяць у прыстаўку,  "иа" перадаецца праз –ья-: мільярд.Спалучэнне літар "ие"На пісьме перадаецца таксама праз -іе- або –ые-: Іерусалім, кліент, арыентацыя.Выключэнне – езуіт, езуіцкі.Спалучэнне літар "ио", "йо"Калі вымаўляюцца як два склады, паміж зычнымі пад націскам –іё-, -ыё- (патрыёт, стадыён, біёлаг), не пад націскам –ія-/-ыя- (патрыятызм, нацыянальны, бібліятэка).У пачатку слова – пад націскам -іо- (іон), не пад націскам –іа- (іанізацыя).Калі вымаўляются як адзін склад, перадаюцца на пісьме праз –ё- (пад націскам) і -я- (не пад націскам: ёд, раён, маянэз.Спалучэнне літар "йа"У пачатку слова і пасля галосных перадаецца праз -я-: Малая, папая.Спалучэнне літар "йе" У пачатку слова і пасля галосных перадаецца праз -е-: феерверк, канвеер.Беларускае аканнеНовая рэдакцыя "Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі" дэкларуе, што "-ель"  і "-ер" (якія вымаўляюцца як "эль" і "эр" адпаведна) на прыкнцы запазычаных слоў перадаюцца ў беларускай мове як "-аль" і "-ар": камп'ютар, лідар, шніцаль.Выключэнне складаюць слова афіцэр, а таксама ўласныя імёны: Лютэр.Адажыа ў ТокіаЛітара "о" на канцы нескланяльных слоў не пад націскам ператвараецца ў беларускай мове ў "а": Токіа, трыа, партфоліа, Марыа (не блытаць з Марыя, жаночым імем).Піке філе ў камюнікеНязменныя запазычаныя словы, якія заканчваюцца на "э", "е" пасля ўсіх зычных, акрамя "к" і "л" будзе ў беларускай мове пісацца "э": кафэ, бізэ, Алізадэ.  Калі гэтыя літары стаяць у сярэдзіне слова, вам можа дапамагчы толькі слоўнік, таму што новых правілах пазначана, што яны пішуцца "згодна з літаратурным вымаўленнем". Так слова інтэрнэт мы напішам з літарай "э", а менеджмент – з "е" ў кожным складзе. І не пытайцеся, чаму.Складанасці з у нескладовымПаводле агульнага правіла, ескладовае ў пішацца ў пачатку слова пасля слова, якое заканчваецца на галосную: пела ў хоры, ваша ўвага. Тое ж тычыцца іншамоўных слоў, калі ў іх "у" знаходзіцца не пад націскам: ва ўніверсітэце, для ўніверсальнага.Ва ўласных імёнах заўсёды на пачатку пішацца "У" складовае: ва Уладзіслава.У нескладовае пішацца ў сярэдзіне слова пасля галосных перад зычнымі: аўдыя, паўза. Выключэнне – словы трыумфальны і траур.Пад націскам у сярэдзіне слова "у" таксама не чаргуецца з "ў": аул.Калі запазычанае слова заканчваецца на –ус, -ум, у беларускай мове ў ім не будзе ў нескладовага: страус, рацыум. Тое ж самае датычыцца "у" на канцы запазычанага слова: шоу (але шоўмен), фрау.Што мы ўзялі ў кітайцаўПрыметнікі, утвораныя ад словаў на –нь, запазычаных з кітайскай мовы, пішуцца без мяккага знака: Цянь-Шань – цянь-шанскі.

https://bel.sputnik.by/20191110/rod-nazounikau-u-ruskaj-i-belaruskaj-move-1038038721.html

https://bel.sputnik.by/20181210/kanchatki-nazounikau-u-rodnym-sklone-1037896394.html

https://bel.sputnik.by/20181203/mounaya-hvilinka-sa-sputnik-1037787862.html

https://bel.sputnik.by/20181126/Monaya-khvlnka-sa-Sputnik-stupen-paranannya-prymetnka-1037629294.html

https://bel.sputnik.by/20181112/prynazouniki-prostyya-skladanyya-uzhyvanne-1037565481.html

беларусь

2020

Навіны

ru_BY

грамадства, цiкавосткi, беларуская мова, беларусь