https://bel.sputnik.by/20210903/1017016245.html

Алесь Адамовіч і тры тэмы яго жыцця – вайна, Курапаты, Чарнобыль

Алесь Адамовіч і тры тэмы яго жыцця – вайна, Курапаты, Чарнобыль

Sputnik Беларусь

Адзін з самых вядомых беларускіх пісьменнікаў і грамадскіх дзеячаў XX стагоддзя нарадзіўся 94 гады таму. 03.09.2021, Sputnik Беларусь

2021-09-03T11:08+0300

2021-09-03T11:08+0300

2023-02-23T14:04+0300

у беларусі

падзеі і даты

алесь адамовіч

культура і мастацтва

літаратура

мастацкая літаратура

жыццё знакамітых людзей

асоба

культура

беларуская літаратура

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/101701/37/1017013767_0:55:2600:1518_1920x0_80_0_0_a08afac335bf1949c2c122fa466dcaa5.jpg

Ёсць імёны, да якіх не патрэбны тлумачэнні, у чым заслугі і які ўплыў. Імя Алеся Адамовіча адно з іх.Ён бачыў, адчуваў, пражываў самыя балючыя старонкі беларускай гісторыі настолькі глыбока і пранізліва, што станавіўся ўжо не проста літаратарам і публіцыстам, а тым, пра каго звычайна прынята казаць "сумленне нацыі".З вогненнай вёскі…Адамовіч бачыў вайну, дакладней нават удзельнічаў — партызаніў. З 1943 года быў спачатку сувязным, потым байцом партызанскага атрада. У той час яму было 15, хоць па дакументах значылася менш. Гэта маці падправіла пасведчанне аб нараджэнні, каб падлетка не сагналі ў Германію.У Адамовіча, як і Быкава, не было параднай ваеннай прозы. Ён апісваў сваю рэальную вайну, альбо вайну тых, хто прайшоў і пражыў яе ў рэальнасці. Так з'явіліся дылогія "Партызаны", "Хатынская аповесць" і "Я з вогненнай вёскі".Хоць, як пазней успамінала дачка Адамовіча Наталля, з'яўленню гэтых кніг паспрыяў яшчэ адзін факт — звальненне пісьменніка з маскоўскіх Вышэйшых сцэнарных курсаў, дзе ён выкладаў. Гэта было ў 60-я, Адамовіч не падпісаў ліст, які асуджае дысідэнтаў Сіняўскага і Даніэля. Пасля звальнення вымушаны быў вярнуцца ў Мінск."У Мінску ён не мог знайсці працу паўгода, пакуль драматург Андрэй Макаёнак не звярнуўся да Машэрава: "Пётр Міронавіч, ну, колькі можна?!" І яго ўзялі ў Інстытут літаратуры АН БССР. Пазней тата дзякаваў лёсу, што так адбылося, бо, развітаўшыся з МДУ, ён "выйшаў на ідэю галоўнай справы жыцця", — напісаў "Хатынскую аповесць", "Я з вогненнай вёскі", "Карнікі", — распавядала некалькі гадоў таму журналістам Наталля Адамовіч.У сярэдзіне 80-х па матывах "Хатынскай аповесці" Элем Клімаў зняў фільм "Ідзі і глядзі". Кіно атрымалася шакавальным. Ацанілі і крытыкі — карціна атрымала "Залаты прыз" і прэмію ФІПРЭСІ на Маскоўскім міжнародным кінафестывалі. Па словах Клімава, замежнікаў карціна ўразіла настолькі, што падчас сеансаў за мяжой у кінатэатраў дзяжурылі карэты "хуткай дапамогі"."Не дырэктар я"Пасля поспеху "Ідзі і глядзі" Элем Клімаў прапанаваў Адамовічу ўзначаліць Усесаюзны інстытут кінамастацтва, распавядала Наталля Адамовіч. Справа нават дайшла да галасавання, яго зацвердзілі. А пісьменнік падумаў і адмовіўся, матываваўшы тым, што "не дырэктар я: трэба звальняць людзей, стукнуць кулаком, а я не магу гэта зрабіць". Наталля Адамовіч прызналася, што разумее, чаму бацька паступіў менавіта так — па жыцці ён не быў начальнікам.У яго творчым і грамадскім жыцці, акрамя вайны, былі яшчэ дзве тэмы — Курапаты і Чарнобыль. Самыя балючыя для беларусаў гэтага часу."Вінаватых Чарнобыля трэба судзіць. Бо калі не спыніць гэтую безадказнасць, гэтую кругавую паруку і вялікую хлусню на ўсіх узроўнях, мы не ўратуемся і ад Чарнобыля, і ад непазбежных новых катастроф", — пісаў у свой час Адамовіч.Ён неаднаразова звяртаўся з пасланнямі да Гарбачова, аргументаваў, пераконваў — не маўчаць, растлумачыць, што адбываецца, і прасіў тэрмінова прымаць меры. Калі стала відавочна, што поўнамаштабнай працы па мінімізацыі наступстваў з боку дзяржавы не будзе, Адамовіч разам з Генадзем Грушавым ініцыяваў стварэнне грамадскай ініцыятывы "Дзеці Чарнобыля". За час існавання фонду — з 1989 па 2012-ы — на аздараўленне ў замежныя краіны было вывезена каля паўмільёна дзяцей.Пра мову, дар прадбачання і спрэчку з КісінджэрамДачка Адамовіча ўзгадала, што ў бацькі быў дар прадказваць. У снежні 1990-га ён папярэджваў Гарбачова, што "генералы падштурхнуць яго да кровапраліцця", а праз тры тыдні здарылася стральба ў Вільні. Улетку 1991-га паспрачаўся ў Нью-Йорку з Генры Кісінджэрам на бутэльку віскі, што ўвосень кампартыя сыдзе з арэны, а потым здарыўся путч.Адамовіча часам папракалі ў тым, што ён пісаў па-руску."Пісаць, як Янка Брыль, я не магу, а горш не жадаю", — тлумачыў свой выбар мовы пісьменнік у хатніх размовах, успамінала Наталля Адамовіч. Пры гэтым паўсюль падкрэсліваў, што беларус і родам з Беларусі.За паўгода да смерці прасіў родных: дзе б я ні памёр, адвязіце ў родную вёску і пахавайце побач з братам.Адамовіча не стала ў 1994-м. Не вытрымала сэрца.Чытайце таксама:

https://bel.sputnik.by/20210501/idzi-i-glyadzy-1015045814.html

беларусь

2021

Навіны

ru_BY

у беларусі, падзеі і даты, алесь адамовіч, культура і мастацтва, літаратура, мастацкая літаратура, жыццё знакамітых людзей, асоба, культура, беларуская літаратура, беларусь