Абмяжоўваючы рускую мову, шкодзім эканоміцы – меркаванне экспертаў
11:22 25.09.2021 (абноўлена: 12:41 25.09.2021)
© Sputnik / Олег Ласточкин
/ Падпісацца
Як на самой справе адносяцца да рускай мовы ў краінах былога СССР – у аглядзе Sputnik.
З моманту распаду Савецкага Саюза прайшло 30 гадоў, а ў блізкім замежжы раз-пораз уздымаюць пытанне: ці не перашкаджае руская мова развіццю мовы нацыянальнай? 23 верасня прэзідэнт Кыргызстана Садыр Жапараў выказаў здагадку, што для паўнавартаснага функцыянавання кыргызскай мовы трэба адмяніць дакументаабарот на рускай (зараз дакументы ў рэспубліцы вядуцца на дзвюх мовах).
У той жа час шэраг постсавецкіх краін прыйшлі да высновы: руская мова важна для іх эканамічнага і тэхнічнага развіцця. Як змяняецца роля рускай мовы і стаўленне да яе ў краінах былога СССР, разбіралася карэспандэнт Sputnik Данара Курманава.
Радавыя кыргызстанцы – за рускую мову
Пакуль прэзідэнт Жапараў прапануе прыбраць рускую мову з афіцыйнага справаводства, адзін з вядучых універсітэтаў рэспублікі - Кыргызска-Расійскі Славянскі ўніверсітэт імя Ельцына, - працуе пад слоганам: "З рускай мовай вы пакорыце свет!". А яго навукоўцы публікуюць даследаванні, вынікі якіх сцвярджаюць: большасць кыргызстанцаў лічыць рускую мову неабходнай для развіцця дзяржавы.
"Мы правялі апытанне, - распавядае доктар філалагічных навук, прафесар універсітэта Мамед Тагаеў. - Апыталі 740 чалавек - гэта людзі ад 30 да 60 гадоў, якія жывуць у рэгіёнах краіны. Жыхароў Бішкека мы не апытвалі, тут актыўна выкарыстоўваюцца і руская мова, і кыргызская".
Згодна з вынікамі апытання, 99% рэспандэнтаў лічаць, што руская мова адкрывае доступ да якаснай адукацыі, дапамагае ў прафесійным росце і павышае канкурэнтаздольнасць на сучасным рынку працы. Больш за тое, гістарычна склалася так, што для грамадзян Кыргызстана руская мова стала спосабам зносін са знешнім светам, лічыць прафесар Тагаеў.
"Руская мова ў Кыргызстане захавала статус афіцыйнай у новай Канстытуцыі, - кажа ён. - Напярэдадні палітычных падзей у краіне часам узнікаюць папулісцкія заявы, што неабходна прыняць рускую мову з грамадскага жыцця".
Дарэчы, на 28 лістапада гэтага года ў Кыргызстане як раз запланаваны пазачарговыя выбары ў Жагорку Кенеш (Вярхоўны савет рэспублікі). Адказваючы на пытанне Sputnik, ці паўплываюць магчымыя рэформы ў сферы дакументацыі на статус рускай мовы, Мамед Тагаеў падкрэслівае: "Зараз кожны грамадзянін вольны скласці зварот на рускай мове, гэта яго канстытуцыйнае права. Таму, несумненна, пераклад дакументаабароту на кыргызскую значна аслабіць пазіцыі рускай мовы ў Кыргызстане".
Сёння афармленне дакументаў на рускай мове, як мяркуецца, выбірае 26% насельніцтва краіны. Па дадзеных Нацыянальнага статыстычнага камітэта Кыргызстана, па стане на 2021 год з 6,6 млн грамадзян рэспублікі 1,7 млн чалавек не з'яўляюцца этнічнымі кыргызамі.
"Настаў час для гарманізацыі адносін паміж дзвюма мовамі, - лічыць прафесар Тагаеў. - Неабходна зняць сакрэтнае проціпастаўленне паміж кыргызскім і рускім, прыйшоўшы да пераканання, што руская мова для кыргызстанцаў – не чужая, што яна адкрывае дадатковыя магчымасці і для развіцця асобнага чалавека, і для дзяржавы ў цэлым".
А як справы ў суседзяў?
Тым часам у суседняй дзяржаве - Казахстане, - абмяжоўваць ролю рускай мовы не збіраюцца, нягледзячы на інцыдэнт з моўнымі рэйдамі, арганізаванымі актывістам Куатам Ахметавым. Наадварот, пасля таго як Ахметаў і яго паслядоўнікі наладзілі ў пяці гарадах праверкі ў крамах на веданне казахскай мовы, у генпракуратуры Казахстана паведамілі пра ўзбуджэнне крымінальнай справы - Ахметава абвінавачваюць у распальванні нацыянальнай варожасці.
Учынак Ахметава асудзілі многія прадстаўнікі ўлады рэспублікі, а прэзідэнт Касым-Жамарт Такаеў нагадаў, што руская мова ў Казахстане валодае статусам мовы міжнацыянальных зносін, і "яе выкарыстанню, згодна з заканадаўствам, перашкаджаць нельга".
Дзеючы "Закон аб мове Рэспублікі Казахстан" абвяшчае: рускую мову можна афіцыйна выкарыстоўваць нароўні з дзяржаўнай (казахскай - Sputnik) у дзяржаўных арганізацыях і справаводстве. А ўшчамленне грамадзян па моўнай прыкмеце лічыцца парушэннем іх праў.
"Мяжа паміж Расіяй і Казахстанам самая працяглая ў свеце. Руская мова - адна з шасці афіцыйных моў ААН, таму да гэтага пытанні мы павінны ставіцца цывілізавана", - заявіў Такаеў, таксама адзначыўшы, што імкненне вывучаць казахскую мову - гэта абавязак "для ўсіх, хто звязвае сваю будучыню з Казахстанам", аднак краіна гатова "спыняць любыя формы радыкалізму".
Пра важнасць рускай мовы нядаўна выказаўся таксама прэзідэнт Азербайджана Ільхам Аліеў, які нагадаў, што ў краіне працуюць 340 школ, дзе навучанне вядзецца на рускай мове. Развівае "вялікую і магутную" Узбекістан, дзе ўрад узяў на сябе ўсе выдаткі па навучанні працоўных мігрантаў рускай мове. "Міністэрства занятасці Узбекістана супрацоўнічае з Расійскім універсітэтам дружбы народаў, - адзначыў у каментарыі Sputnik кіраўнік узбекскай нацыянальна-культурнай аўтаноміі Санкт-Пецярбурга Суратбек Абдурахімаў. - У рамках гэтага праекта 700 выкладчыкаў рускай мовы з Узбекістана прайшлі павышэнне кваліфікацыі, цяпер яны могуць навучаць працоўных мігрантаў".
Гэты ўчынак узбекістанскіх улад кажа пра тое, як важна руская мова для краіны, упэўнены Абдурахімаў.
"Гаворка ідзе не толькі пра стасункі з Расіяй, хоць узровень міграцыі сюды, вядома, высокі, - кажа ён. - Але возьмем адносіны з іншымі краінамі былога СССР - з імі як казаць? Руская мова - гэта яшчэ і мова міжнароднай адукацыі, навукі і дзелавых зносін".
"Ніхто не выступае супраць нацыянальных моў"
Руская мова важна для блізкага замежжа з прычыны сваёй канкурэнтаздольнасці, лічыць доктар філалагічных навук, прарэктар па навуцы Дзяржаўнага інстытута рускай мовы імя Пушкіна Міхаіл Асадчы. Паводле яго слоў, па ліку размаўляючых руская мова займае 8-е месца ў свеце, да таго ж выкарыстоўваецца ў 15 міжнародных арганізацыях (для параўнання: англійская мова ўжываецца ў 23).
"Шматмоўе - гэта абсалютны трэнд сучаснага свету, элемент паспяховасці і канкурэнтная перавага, - сказаў Асадчы у інтэрв'ю Sputnik. - Ну а калі краіна мэтанакіравана зніжае шансы свайго насельніцтва на шматмоўе, то яна сама сябе абкрадвае: зніжае бізнес-кантакты і наогул ідзе насуперак патрэбам грамадзян".
У якасці прыкладу Міхаіл Асадчы прыводзіць Украіну.
"На самой справе любая мова - гэта сродак ужывання простых патрэб: перадаць і атрымаць інфармацыю, атрымаць нейкія сацыяльныя паслугі, - тлумачыць ён. - Чаму грамадзяне Украіны хочуць хадзіць на спектаклі ці глядзець фільмы на рускай мове? Таму што яны такія фанаты Расіі? Не, проста ім так зручна. Гэта бытавая траекторыя, у якую ўмешваецца дзяржава і кажа: не, ваша мова непажадана".
Прычым меркаванне некаторых украінскіх палітыкаў, што адмова ад рускай мовы ударыць па Расіі, беспадстаўна, падкрэслівае Асадчы.
"На ўнутраную сітуацыю ў Расіі гэта ніяк не ўплывае, - разважае ён. - А вось унутры Украіны ствараецца напружанне. Людзі не любяць штучных абмежаванняў. Ды і важна разумець - калі ідзе запыт на шматмоўе, ніхто не кажа: "А давайце нацыянальную мову краіны пазасоўваем, каб руская мова дамінавала". Гаворка ідзе проста пра раўнапраўе, і гэта лагічна: камусьці мову прыходзіцца вучыць, і той, хто займаўся замежнай, ведае, як гэта цяжка. А тут вам проста дадзена перавага - вы ведаеце адразу дзве мовы, - і вы самі ад яе адмаўляецеся".
Чытайце таксама:
Гвалтоўная ўкраінізацыя з пункту гледжання права
Шушкевіч прапанаваў пазбавіць рускую мову ў Беларусі статусу дзяржаўнай
Мітрафанава: калі не займацца рускай мовай у Беларусі, яна хутка сыдзе
