Міфы, мемы і жарты: кіраўнік "БелВітуніфарма" шчыра пра беларускую вакцыну
© Sputnik / Виктор Толочко
Падпісацца
Навіна аб тым, што Беларусь мае намер стварыць сваю вакцыну ад каронавіруса, выклікала неадназначную рэакцыю. Калі ж стала вядома, што выпускаць яе будуць на прадпрыемстве "БелВітуніфарм", якое спецыялізуецца на ветпрэпаратах, пайшла новая хваля жартаў і негатыву.
Карэспандэнты Sputnik пагаварылі з гендырэктарам прадпрыемства Сяргеем Бальшаковым аб такой рэакцыі, вельмі амбіцыйных планах і тонкасцях будучай вытворчасці.
Экскурс у гісторыю пытання
За распрацоўку айчыннай вакцыны ў Беларусі ўзяліся ў гэтым годзе – такую задачу паставіў асабіста Аляксандр Лукашэнка. 11 лютага ён нагадаў, што ў часы Савецкага саюза Беларусь ужо вырабляла вакцыны. Праўда, у асноўным для жывёл.
"Тэхналогіі, як гавораць спецыялісты ў чымсьці (а хтосьці гаворыць і ў многім) падобныя. Трэба дадатковае абсталяванне, трэба яшчэ чагосьці, што мы і зрабілі. Нашы вучоныя створаць вакцыну", - заяўляў беларускі прэзідэнт.
Работы па стварэнню першай вакцыны амаль адразу ж пачаліся, а ўжо ў траўні прэзідэнт заявіў, што атрымана першая "вакцына ў прабірцы" – так званы кандыдатны варыянт. Беларусь пайшла па шляху стварэння вакцыны класічнага тыпу – забітай цэльнавірыённай. Гэта тэхналогія добра апрабаваная – ужываецца ўжо больш стагоддзя.
Генеральны дырэктар прадпрыемства Сяргей Бальшакоў
© Tolochko Victor
Крыху пазней была выбрана і пляцоўка – прадпрыемства "БелВітуніфарм", за 15 кіламетраў ад Віцебска, якое ўжо больш за 90 гадоў спецыялізуецца на выпуску ветпрэпаратаў. Вакцыны – і вірусныя, і бактэрыяльныя – тут выпускаюць некалькі дзесяцігоддзяў. Цыкл вытворчасці – поўны: ад культывавання віруса ("вырошчвання") да выпуску гатовай прадукцыі. Гэта адзінае ў краіне прадпрыемства, якое вырабляе імунабіялагічныя прэпараты. Аб планах на будучыню – у інтэрв'ю Sputnik з гендырэктарам "БелВітуніфарма" Сяргеем Бальшаковым.
- Галоўнае пытанне, якое хвалюе ўсіх беларусаў: ці карэктна праводзіць аналогіі ў вытворчасці "чалавечых" вакцын і вакцын для жывёл, аддаючы выпуск прэпарату вытворцу ветпрадукцыі?
- Мы больш за год думалі: ісці на гэты крок ці не. Але можам дакладна растлумачыць, чаму гэтага не варта баяцца. Першае – мы будуем асобны завод, які будзе мець сваё, зусім новае абсталяванне. Ніякага стаўлення да вакцын для жывёл ён мець не будзе, гэтыя рэчы абсалютна ніяк не перасякаюцца.
Па-другое, вопыт. Мы працуем з гэтымі тэхналогіямі дзесяцігоддзямі. Структура вакцыны, яе эфектыўнасць, кантроль якасці – мы ўсё гэта ўмеем. Як гаворыцца, "на хамячках адпрацавалі". У нас вялікія кампетэнцыі ў рабоце з вірусамі, бактэрыямі і ў вытворчасці аналагічных прэпаратаў.
Працаваць са структурай вакцыны, кантраляваць яе якасць на прадпрыемстве ўмеюць
© Sputnik / Tolochko Victor
У любым выпадку, мы адкрытыя, гатовыя ўсё паказваць і тлумачыць. Мы пройдзем поўны спектр усіх неабходных даследаванняў, гатовы прыняць у сябе міжнародныя камісіі і расказваць пра ўсе этапы вытворчасці, вынікі выпрабаванняў, якімі б яны ні былі. Мы вывучылі, як выходзілі на рынак вядучыя вытворчы вакцын. Яны кожны свой промах выносілі на абмеркаванне, не хавалі. І жадаем пайсці тым жа шляхам: галоўнае – нічога не хаваць.
- А як захаваць гэтую адкрытасць і не напалохаць пры гэтым людзей? Тым больш, што ўсе негатыўныя наступствы ад вакцыны любы вытворца афішыраваць не вельмі хоча…
- Жыццё, вядома, пакажа. Але наша пазіцыя і пазіцыя кіраўніка дзяржавы як раз у тым, каб людзі разумелі, што мы вырабляем і як. Чутак усё роўна будзе маса. Але я не бачу іншага варыянта, калі раптам будуць нейкія сур'ёзныя пабочныя рэакцыі, як расказваць пра іх.
Тэрмальны пакой: так незвычайна выглядае вірус шаленства ў пажыўным асяроддзі
© Sputnik / Виктор Толочко
Прыклады іншых вытворцаў таму пацверджанне: як ні хавай такія выпадкі, яны ўсё роўна вылезуць – у стагоддзе, калі кожны чалавек са смарфтонам можа распавесці ўсё, што заўгодна. Дзе-нідзе вытворцы спрабавалі замоўчваць, мы такія прыклады бачылі, але атрымалася толькі горш.
- Беларусы загадзя ставяцца да айчыннай вакцыны са скепсісам. Ці не асуджаны амбіцыйны праект на правал загадзя з-за адсутнасці попыту?
- Будзем браць толькі сумленнасцю. Усе выпрабаванні – толькі ў атэставаных лабараторыях і ўстановах аховы здароўя. Усё гэта будзе празрыстае і паказвацца не сухімі лічбамі, а канкрэтыкай. Застаўляць і прымушаць нікога не будзем. Пакажам усё на сабе, першымі пойдзем вакцынавацца самі.
На прадпрыемстве строгі кантроль за сістэмай бяспекі
© Sputnik / Tolochko Victor
Я адназначна магу сказаць, што першыя выпрабаванні ўжо гавораць аб тым, што, як мінімум, вакцына бяспечная. Яна не будзе шкодная – гэта факт. Усё астатняе пакажуць будучыя выпрабаванні. Да таго ж, у беларускай вакцыны ёсць галоўны аргумент: ніякіх чыпіраванняў, кадзіраванняў мы рабіць не будзем – мы не ўмеем.
- Не крыўдзяць жарты ў бок будучай беларускай вакцыны?
- Мы зараз праводзім даследаванні грамадскай думкі: пакуль усё на ўзроўні жартаў. Маўляў, колькі спірту будзе ў беларускай вакцыне? З якой бульбы яна будзе зроблена? Як назваць прэпарат, калі "Бульбаш" – ужо заняты? Назіраем.
Другое даследаванне – вывучаем рэакцыю на выхад расійскіх вакцын. Напрыклад, робячы прышчэпку ад грыпу, нехта ж мэтанакіравана будзе выбіраць любога іншага замежнага вытворцу, але не расійскага. Чаму так? "Спутник V" таксама знайшоў сваіх прыхільнікаў і апанентаў. І так ці інакш, аб ім ведае ўвесь мір. Як пазіцыянавалі сябе брэнды, што пры наяўнасці вялікага выбару людзі ідуць па пэўныя прэпараты? Якія пытанні задае чалавек, выбіраючы тую ці іншую вакцыну?
Рэактарная зала цэха
© Sputnik / Виктор Толочко
Яшчэ адно даследаванне – антываксеры. Бо ёсць тыя, хто не прышчэпіцца ні пры якіх умовах, прапануй ты яму хоць усе вакцыны свету. Гэта таксама зрэз насельніцтва, які трэба зразумець.
- Каб дарагі праект акупіўся, важна ж, каб ён выйшаў на іншыя рынкі і атрымаў міжнароднае прызнанне. Нават у "Спутника V" ёсць з гэтым складанасці, у тым ліку – і па палітычных прычынах. У Беларусі могуць узнікнуць не меншыя ў святле апошніх падзей…
- Абавязкова запросім усе міжнародныя арганізацыі на розных этапах вытворчасці. Самае галоўнае, што тут запатрабаваў кіраўнік дзяржавы – выканаць усе фармальнасці рэгістрацыі, каб не было ніякага спрошчанага парадку. А гэта ж вялікая праца, па ўсіх правілах – мінімум два гады ідуць выпрабаванні вакцыны. Аб паўнавартасных даследаваннях любой вакцыны ў свеце зараз казаць дастаткова складана.
У рэактарнай зале "БелВітуніфарм"
© Sputnik / Виктор Толочко
У першую чаргу наша задача выканаць усе гэтыя пункты. Якасная добрая вакцына – гэта ўжо білет на іншыя рынкі. Далей – будзем тлумачыць, паказваць і даказваць. Гэта складаны працэс, мы яго не раз праходзілі, рэгіструючы свае ветпрэпараты ў іншых краінах. Дасье на апошнюю вакцыну, якую мы рэгістравалі ў ЕС, заняло амаль тры тысячы лістоў. Гэта скрупулёзная праца. Палітыка, вядома, іграе сваю ролю, але не менш важна выканаць яшчэ і ўсе фармальнасці.
- Ці не занадта сціснуты тэрміны для краіны, якая ніколі не мела падобнага вопыту?
- Я б сказаў, наадварот. Фактычна тры гады пройдзе, пакуль вакцына выйдзе ў свет. У гэтым годзе вяліся навукова-даследчыя работы, выпрабаванні на этапе лабараторый, у другім паўгоддзі наступнага – першая доследна-прамысловая партыя. Затым даклінічныя і клінічныя выпрабаванні, толькі ў 2023 годзе пасля ўсіх гэтых этапаў кантролю якасці пачнецца прамысловая вытворчасць.
Вытворчасць максімальна стэрыльная: колькасць супрацоўнікаў тут абмежавана
© Sputnik / Виктор Толочко
Спешкі няма, важна выканаць усе гэтыя працэдуры і прайсці выпрабаванні. Да таго ж, сёння эпідсітуацыя ўжо не настолькі крытычная, ёсць выбар вакцын. У такой справе спяшацца не трэба, галоўнае – каб вакцына была праверана з усіх бакоў. Спяшацца не варта, калі справа датычыцца здароўя.
Акрамя таго, мы пайшлі некалькі складаным, але больш эфектыўным шляхам, працуючы разам са спецыялістамі РНПЦ эпідэміялогіі і мікрабіялогіі і НАН Беларусі – нашы спецыялісты ўключаны ў рабочую групу, якая абменьваецца вопытам і стварае новую сістэму выпуску вакцыны. У нас няма разрыву паміж навукай і вытворчасцю.
На прадпрыемстве няма разрыву паміж навукай і вытворчасцю
© Sputnik / Tolochko Victor
Паводле апошняй інфармацыі ў свеце 233 вакцыны, якія або зарэгістраваны, або знаходзяцца на этапе рэгістрацыі. Але фактычна мы ведаем ад сілы 10. Чаму так? Таму што многія ніхто не выпускае: навукоўцы распрацавалі, але ўкараніць яе ў вытворчасць – ніяк. Яна становіцца альбо занадта дарагой, альбо не вельмі эфектыўнай.
На прадпрыемстве запэўніваюць, што вірус за межы цэха "не праскочыць"
© Sputnik / Виктор Толочко
У адзінкавым экзэмпляры можна выпусціць любую вакцыну, але захаваць якасць і эфектыўнасць у прамысловай шматмільённай серыі – не заўсёды. Мы ж першапачаткова гаворым, якія тэхналогіі могуць быць успрынятыя вытворчасцю, а якія – першапачаткова нельга ажыццявіць. Як росцяць вірус, як яго інактывуют – адно можа атрымаецца на 10 дозах, а на тысячы – ужо не. Лабараторная вытворчасць і прамысловая могуць не супадаць. Навукоўцы са свайго боку даюць нам слушныя парады, а мы са свайго – ці рэальна гэта ўвасобіць на практыцы.
- Не было жадання "патрэніравацца" на "Спутник V", калі б былі перададзены гатовая тэхналогія і інструкцыя?
- Палітыка нашай кампаніі – мець поўную вытворчасць пад ключ. Мы мусім мець магчымасць самастойна развіваць гэты прадукт: удакладняць, паляпшаць. Гэта цалкам прымае якія-небудзь рызыкі.
Вытворчыя магутнасці плануюць пашыраць
© Sputnik / Tolochko Victor
Працуючы з ліцэнзаваным прэпаратам, любым, мы губляем самае галоўнае – права на ініцыятыву. Калі ты ўзяў гатовы прадукт для вытворчасці па поўным цыкле, неабходна да канца выконваць тэхналогію. Гэта правільна, але калі ў працэсе мы бачым хоць якія-небудзь заўвагі па вакцыне, мы не маем права гэта палепшыць.
- Ці думалі над назвай? Ці гэта права вучоных? Усё ж гэта і ваша тварэнне.
- У сваіх колах мы пакуль яе яшчэ ніяк не называем, проста "беларуская вакцына". Я, вядома, і блізка не з'яўляюся бацькам усяго гэтага, я хутчэй саўдзельнік. У нас ёсць навукоўцы, якія робяць усю асноўную працу. Напэўна, даць назву прэпарату па праве павінны яны. Мне здаецца, можна прапанаваць і насельніцтву паўдзельнічаць.
"БелВітуніфарм"
© Sputnik / Виктор Толочко
Галоўнае, што мы хочам сказаць зараз людзям: у нашых умовах ёсць магчымасць выпускаць якасны і бяспечны прадукт. А што гэта за прадукт – ці вакцына ад каронавіруса ці ўжо любая іншая – не важна. Яны ўсе павінны быць аднолькавай высокай якасці, і мы гэта павінны даказаць.
Чытайце таксама:
Беларускі цуд: дзе будуць рабіць айчынную вакцыну ад каронавіруса
Новае абсталяванне для будучай беларускай вакцыны: як ідуць распрацоўкі
Беларуская вакцына стане аналагам кітайскага Vero Cell – распрацоўшчыкі
