https://bel.sputnik.by/20220813/belaruskamu-rezhysru-vyachaslavu-nkfaravu--80-1065739539.html

Беларускаму рэжысёру Вячаславу Нікіфараву – 80

Беларускаму рэжысёру Вячаславу Нікіфараву – 80

Sputnik Беларусь

Сёння спаўняецца 80 гадоў класіку беларускага і расійскага кінематографа Вячаславу Нікіфараву. Пра юбіляра, яго жыццё і творчасць расказвае калумніст Sputnik... 13.08.2022, Sputnik Беларусь

2022-08-13T09:32+0300

2022-08-13T09:32+0300

2022-08-13T09:32+0300

вячаслаў нікіфараў

кінематограф

беларусь

культура

спадчына

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/103276/72/1032767226_0:0:3001:1688_1920x0_80_0_0_9c3da99139d4817e324e13331fb3c03c.jpg

"Найважнейшым з усіх мастацтваў для нас з’яўляюцца кіно і цырк", – сказаў неяк правадыр пралетарыяту Уладзімір Ільіч Ленін, намякаючы на ​​непісьменнасць рабоча-сялянскага насельніцтва Расіі і яго няздольнасць зразумець высокае мастацтва. Шасцігадовы хлопчык Слаўка Нікіфараў аб кінарэжысуры тады не думаў, а вось побач з цыркам бываў, марачы калі-небудзь патрапіць унутр.Міжвольная здрадаЧасцяком у прагулках яго суправаджаў дваровы сабачка, якіх пасля вайны было ў іх паўднёвым гарадку вялікае мноства. Аднойчы адбыўся цуд. Да іх падышоў служыцель цырка і завёў размову: "Які пацешны сабака і мог бы выступаць на арэне. Такі разумны і паслухмяны. Крыху яе падрэсіраваць і яна – гатовая артыстка! Калі ты яе аддасі нам на вучобу, то я цябе з прыяцелямі пушчу у цырк на паказ. Хочаш?". Слаўка хацеў. І пайсці з хлопцамі на спектакль, і ўбачыць свой дварняк на арэне і… Ён аддаў сабаку мужчыну ва ўніформе.Увечары Слава стаяў з прыяцелямі каля ўваходу ў цырк, але ніхто да яго не выйшаў, і тады яго старэйшы брат сказаў: "Дурань ты, Слаўка! Бо яны такімі сабакамі звяроў сваіх кормяць: тыграў, львоў, мядзведзяў. Ты што, не ведаў?". Ён не ведаў, але зразумеў, што здзейсніў здраду, няхай і міжвольную, але будзе памятаць пра яе ўсё жыццё. Потым, стаўшы ўжо знакамітым рэжысёрам, ён напіша сцэнарый, дзе галоўнымі героямі будуць хлопчыкі і сабака.А паміж гэтымі падзеямі працякала жыццё ў вельмі няпросты час. Бацька працаваў галоўным рэдактарам раённай газеты, ваяваў у партызанскім атрадзе, а потым вымушаны быў баяцца былых паліцаяў, якія вельмі хутка вярнуліся з месцаў зняволення. Ужо стаўшы дарослым і вядомым, Вячаслаў Нікіфараў жартаўліва казаў: "Ну, што вы ад мяне хочаце? Пасляваеннае дзяцінства, адсутнасць цацак і вітамінаў у арганізме, уплыў вуліцы…". Аднак, даволі аскетычнае жыццё, дзяцінства і малалецтва будучага лаўрэата Дзяржаўнай прэміі СССР не перашкодзіла, а хутчэй дапамагло, Вячаславу Аляксандравічу Нікіфараву стварыць цэлы шэраг цудоўных фільмаў і заслужана ўвайсці ў сямёрку лепшых дзеючых рэжысёраў расійскага і беларускага кінематографа.І гэта ўсё пра ягоМузей беларускага кіно да 80-годдзя Вячаслава Нікіфарава арганізаваў персанальную рэтраспектыву фільмаў юбіляра. Кіраўнік музея Ігар Аўдзееў наконт гэтага сказаў: "Справа ў тым, што Вячаслаў Нікіфараў ніколі не замыкаўся на адной тэме, у адным жанры. Напрыклад, адзін з лепшых яго фільмаў "Фруза" – гэта лірычная драма, расказ пра простую беларускую жанчыну ў першыя пасляваенныя гады. А стужка "Душа мая, Мария" – фантасмагарычная прытча пра старога, які жыве ў постчарнобыльскай вёсцы. Пяць гадоў таму рэжысёр з маладым запалам зняў фільм "Тум-Паби-Дум" – трапяткую меладраму аб сучаснасці, аб адносінах дарослых і дзяцей, аб каханні, якое творыць цуды… Вось такога рознага Нікіфарава мы і жадаем прадставіць мінскаму гледачу".Нам не заўжды было 80 і нават 60! (маналог юбіляра)Гадоў 15 я працаваў у Маскве, прычым не жыў, а менавіта працаваў. Проста тут, у Мінску, на роднай кінастудыі не прапаноўвалі здымаць нічога, ад слова зусім. Пасля кожнага праекта, а я зрабіў іх там з тузін, вяртаўся дадому і чакаў сваё кіно, часам сам нешта прапануючы, але, на жаль, рэжысёра Нікіфарава як бы не было.Бывала, сядзеў па паўгода без працы. І мне заўсёды было крыўдна чуць, маўляў, Нікіфараў з'ехаў у Маскву ў пагоні за доўгім рублём, яму нецікава беларускае кіно. Так, там ганарары вышэйшыя, чым у Беларусі, не ў два-тры разы, а ў 20. Толькі вось не заўсёды гэтыя грошы радуюць, калі ты знаходзішся ўдалечыні ад сям’і і блізкіх людзей. Ды і ў Маскве ўсё не так проста. Я атрымаў "Золотого орла" за фільм "Палач" і больш за год сядзеў без працы. Гэта ж, па сутнасці, расійскі "Оскар", а ты, аказваецца, нікому не патрэбны!Самае агіднае ў нашай прафесіі – гэта чакаць. Надакучыла быць чаканом, і я сказаў сабе: "Ды пайшлі яны лесам, гэтыя грошы!" - і адпусціў усю гэтую сітуацыю. На той момант ніякіх абяцанняў з боку беларускага Мінкульта не было. І, калі ў мяне была паўза, я напісаў паводле рамана Караткевіча "Хрыстос прызямліўся ў Гродне" сцэнарый фільма "Бог жыве ў Беларусі".Талісман майго жыццяА значна раней, гадоў гэтак да 40, неяк нечакана падкраўся творчы крызіс. Гэта адплата за тое, што робіш усё, што даюць, а не тое, чаго душа просіць. Пакутлівы стан, калі ў галаве пуста, жаданняў ніякіх няма, словам – поўная дэпрэсія.Прачытаў неяк сцэнарый Фёдара Конева па расказе Васіля Быкава "На сцежцы жыцця". Не самы вядомы яго твор, але проза цудоўная, тонкая – пра дзяўчыну Фрузу, якая становіцца маці, так і не знайшоўшы мужа. Гэта пасля страшнай вайны, якая выбіла трэць насельніцтва Беларусі. Быкаў мяне, можна сказаць, вылечыў.Пасля прэм’еры, Васіль Уладзіміравіч падышоў да мяне і сказаў: "Гэта не маё апавяданне, - потым працягнуў руку і дадаў, - а фільм мне падабаецца". "Фруза" выйшла на экраны ў 1981-м. А крыху пазней я сустрэў сваё вялікае каханне. І адначасова пачаў працаваць над экранізацыяй Івана Тургенева "Отцы и дети". Нарадзіўся гэты фільм – і нарадзілася наша з Алай сям’я. А ўцячы я ў Маскву, куды клікалі, то не было б Алы і дачок: Арыядны і Валянціны, якіх я вельмі люблю.Лямпачкі, перш чым перагарэць, ярка свецяць!У старадаўнія часы скамарохаў, акцёраў і іншых ліцадзеяў лічылі людзьмі грэшнымі і нават на асвячоных могілках іх не хавалі. А дарма! Бо мастацтва – гэта мадэль грамадскіх адносін, гэтакі бяспечны пробнік тых законаў і парадку, які вы хочаце бачыць у грамадстве. Гэта своеасаблівае зазіранне ў будучыню.Сваю крайнюю карціну, вельмі спадзяюся, што будуць яшчэ, рэжысёр Нікіфараў зняў на мінулы 75-гадовы юбілей роўна пяць гадоў таму. "Тум-Паби-Дум" уразіла мяне неардынарнасцю сюжэта, тонкасцю, лірызмам і недзіцячай глыбінёй пачуццяў галоўнага героя, відавочна хлопчыка-індыга з цяперашняга пакалення вундэркіндаў, якія ведаюць па некалькі замежных моў і асвоілі камп’ютар ці ледзь не з дзіцячага садка. Наш жа герой – геній камунікацыі і псіхалогіі – сам для сябе, сіраты, шукае бацьку і маці. Выдатны фільм для сямейнага прагляду, калі бацькі і дзеці з аднолькавай цікавасцю могуць атрымаць асалоду ад сучаснай меладрамы, якая ў нечым пераклікаецца са знакамітым "Плюмбумом" В. Абдрашытава. А галоўнае, у гэтым фільме жыве каханне, тое самае, біблейскае, дзе не забі, не ўкрадзі, не пажадай… Я плакаў.28 жніўня, калі будзе адзначацца Міжнародны дзень кіно, скончыцца персанальная рэтраспектыва фільмаў рэжысёра Вячаслава Нікіфарава. 80 гадоў жыцця і больш за 50 гадоў творчай дзейнасці паўстануць перад гледачамі. Хтосьці захопіцца і пазайздросціць рэжысёру белай зайздрасцю, хтосьці з ім паспрачаецца, але абыякавым не застанецца ніхто. Чаму? Ды таму, што ў працах Нікіфарава няма халтуры! Кожны фільм па-свойму цікавы і чалавечны, таму што цікавы яго аўтар: і як чалавек, і як мастак.Для даведкі: Вячаслаў Нікіфараў нарадзіўся 13 жніўня 1942 года ў сяле Вясёлае Адлерскага раёна Краснадарскага краю. Скончыў рэжысёрскі факультэт УДІКа ў Льва Куляшова. У 1970 годзе выпусціў свой першы фільм – "Берег принцессы Люськи". На кінастудыі "Беларусьфільм" стварыў добры дзесятак фільмаў, прычым, стужка "Отцы и дети" ў 1986 годзе была ўдастоена Дзяржаўнай прэміі СССР. Былі і іншыя ўзнагароды – прыз ЦК УЛКСМ "Алая гвоздика" за фільм "Зимородок" (1973 год), дыплом VII Усесаюзнага кінафестывалю за фільм "Хлеб пахнет порохом" (1974 год), прэмія II Усесаюзнага конкурсу кінафільмаў "Корчагинцы 70-х" за фільм "Сын председателя". Здымаў серыялы ў Расіі. Адзін з іх, серыял "Палач", удастоены чатырох прэмій "Золотой орел". Вячаслаў Нікіфараў – акадэмік Нацыянальнай Акадэміі кінематаграфічных мастацтваў і навук Расіі. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі.>>> Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik БеларусьТаксама на Sputnik:

беларусь

2022

Навіны

ru_BY

вячаслаў нікіфараў, кінематограф, беларусь, культура, спадчына