Па кошце бульбы на ўнутраным рынку Беларусь абагнала ўсіх суседзяў. Кошты ўзляцелі амаль у два разы. А гэтай восенню Мінск упершыню пачаў імпартаваць нацыянальны прадукт у час збору ўраджаю.
Чаму бульба даражэе з кожным днём, хоць, як запэўніваюць фермеры, яе ў краіне вышэй за дах, высвятляла карэспандэнт РІА Навіны Наталля Дэмбінская.
Рэкордны скачок
У Нацыянальным статыстычным камітэце (Белстат) паведамілі: у кастрычніку мінулага года кілаграм бульбы каштаваў 74 капейкі, зараз у сярэднім — 1,31 беларускага рубля. Гэта значыць падаражэнне на 77%. У Федэрацыі прафсаюзаў рэспублікі налічылі яшчэ больш - 90%. У Польшчы, Расіі і ва Украіне клубняплод зараз таннейшы.
За студзень - люты, паводле афіцыйнай статыстыкі, кошты выраслі на 21,3%. Тады ж прафсаюзы звярнулі ўвагу на тое, што бульбы ў Беларусі вырабляюць значна больш, чым трэба для ўнутранага спажывання.
З ураджаем праблем сапраўды няма: у 2020-м - 5,2 мільёны тон. Асноўную частку - да 80% пасяўной плошчы, каля пяці мільёнаў тон, - даюць асабістыя падворкі. Астатняе - сельгасарганізацыі і фермерскія гаспадаркі. Сярэднегадавое спажыванне на душу насельніцтва - каля двух цэнтнераў.
Пры гэтым упершыню ў гісторыі Беларусь пачала закупляць бульбу ў сезон збору ўраджаю. Галоўным экспарцёрам выступіла Украіна - 15,5 тысячы тон. Імпарт вырас на 40 працэнтаў у гадавым выражэнні. Як растлумачылі ў Мінсельгасхарчы, закупкі ў жніўні і верасні прызначаліся для прамысловай перапрацоўкі. Аднак аналітыкі звязалі гэта з сітуацыяй на ўнутраным рынку.
З іншага боку, у жніўні адзначалі рэзкае павелічэнне паставак бульбы з Беларусі ў Расію: у 11 разоў больш за ранейшую, 94,3 тысячы тон. Гэта абгрунтавалі разрывам эканамічных сувязей з партнёрамі праз санкцыі.
Высокі сабекошт
У некамерцыйным аб'яднанні "Асацыяцыя рознічных гандлёвых сетак Беларусі" бачаць праблему ў тым, што фермерам часта зручней прадаваць бульбу ў Расію або ва Украіну. Там плацяць адразу, а ў Беларусі гандлёвыя сеткі па законе могуць цягнуць дваццаць дзён, указвала Наталля Шаблінская, выканаўчы дырэктар асацыяцыі.
Да таго ж некаторыя адмаўляліся ад падаражэлага прадукта. Але кошты толькі раслі - услед за выдаткамі на паліва, электраэнергію, арэнду зямлі.
Па словах фермераў, пакуль вырошчваць бульбу больш-менш рэнтабельна. Але танней ужо няма куды - гэта пагражае рэзкім скарачэннем пасяўных плошчаў і адтокам рабочай сілы.
"Моцна падаражэў бензін, вырас курс еўра. Кошт пестыцыдаў, неабходных для вырошчвання бульбы, павялічыўся ў два з паловай разы. А тэхніка? Калі трактар абыходзіцца на 20% больш, то ў сабекошце будзе 50-60%, бо акупіцца ён не адразу. Дадайце заробкі працаўнікам — іх таксама трэба павышаць", — тлумачыць Галіна Мантус, кіраўнік беларускай фермерскай гаспадаркі "Фартуна Агра".
Прадукты моцна падаражэлі ва ўсім свеце. Па дадзеных Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН (ХСА), у кастрычніку міжнародныя кошты дасягнулі максімуму з ліпеня 2011-га.
Аднак бульба беларусам, лічаць фермеры, усё роўна па кішэні. Бывала, што прадавалі ніжэй за сабекошт — калі прапанова значна перавышала попыт.
"Спажыванне — на 120 рублёў (беларускіх) у год на чалавека пры сённяшняй цане (рубель за кілаграм). Сярэдні заробак у Беларусі — 1400 у месяц. Хіба гэта дорага? Вёска не можа аддаваць усё задарма", — разважае Мантус.
Але ёсць і іншы пункт гледжання. Як паведаміла крыніца на рынку, узнік моцны перакос, а таму дзяржава павінна ўмяшацца. "Бульбы ў краіне вышэйшыя за дах. Але ў нас няма нармальнага рыначнага рэгулявання эканомікі. І мы павінны стрымліваць цэны на сацыяльна значныя прадукты. У першую чаргу для сваіх спажыўцоў", — указаў эксперт.
Прапанавалі меры
У Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі (ФБП) канстатавалі: даражэе і іншая традыцыйная для беларусаў гародніна. Капуста - у два разы, буракі - на 87%, морква - на 70%. Прычым з імпартнымі прадуктамі гэта адбываецца не ў такой ступені.
"Прафсаюзы неаднаразова прапаноўвалі ўраду прыняць меры для стабілізацыі цэн на агародніну. Безвынікова", — падкрэслілі ў нацыянальным прафцэнтры. Дзмітрый Шаўчук, начальнік галоўнага ўпраўлення сацыяльнага партнёрства і працоўных адносін ФБП, лічыць, што час казаць аб доўгатэрміновых кантрактах.
"Тады вытворцы будуць упэўнены, што іх прадукцыю выкупяць на працягу сезона, прычым па дагаворнай цане. Спажыўцам гэта гарантуе тавар і стабільны кошт. Акрамя таго, для зімова-вясновага перыяду падаражэння агародніны (бульба, капуста, морква, буракі) трэба ўдасканаліць фарміраванне стабілізацыйных фондаў", — растлумачыў Шаўчук.
У Расіі сітуацыя падобная. Паводле інфармацыі Расстата, бульба дадала 50 працэнтаў, морква і буракі — 30, а белакачанная капуста — усе 100. Прычыны тыя ж. Але дадаўся і неўраджай. Таму запасы гародніны ў сховішчах будуць раставаць, а кошты - расці.
Чытайце таксама:
Мінсельгасхарч супакоіў беларусаў: бульбы хопіць усім. І на экспарт
Фотафакт: у Беларусі з'явіўся помнік бульбе
Расія будзе прасоўваць сваю бульбу праз інтэрнэт