Міфы, мемы і жарты: кіраўнік "БелВітуніфарма" шчыра пра беларускую вакцыну

Карэспандэнты Sputnik пагаварылі з гендырэктарам прадпрыемства Сяргеем Бальшаковым аб такой рэакцыі, вельмі амбіцыйных планах і тонкасцях будучай вытворчасці.

За распрацоўку айчыннай вакцыны ў Беларусі ўзяліся ў гэтым годзе – такую ​​задачу паставіў асабіста Аляксандр Лукашэнка. 11 лютага ён нагадаў, што ў часы Савецкага саюза Беларусь ужо вырабляла вакцыны. Праўда, у асноўным для жывёл.

Работы па стварэнню першай вакцыны амаль адразу ж пачаліся, а ўжо ў траўні прэзідэнт заявіў, што атрымана першая "вакцына ў прабірцы" – так званы кандыдатны варыянт. Беларусь пайшла па шляху стварэння вакцыны класічнага тыпу – забітай цэльнавірыённай. Гэта тэхналогія добра апрабаваная – ужываецца ўжо больш стагоддзя.

Крыху пазней была выбрана і пляцоўка – прадпрыемства "БелВітуніфарм", за 15 кіламетраў ад Віцебска, якое ўжо больш за 90 гадоў спецыялізуецца на выпуску ветпрэпаратаў. Вакцыны – і вірусныя, і бактэрыяльныя – тут выпускаюць некалькі дзесяцігоддзяў. Цыкл вытворчасці – поўны: ад культывавання віруса ("вырошчвання") да выпуску гатовай прадукцыі. Гэта адзінае ў краіне прадпрыемства, якое вырабляе імунабіялагічныя прэпараты. Аб планах на будучыню – у інтэрв'ю Sputnik з гендырэктарам "БелВітуніфарма" Сяргеем Бальшаковым.

- Мы больш за год думалі: ісці на гэты крок ці не. Але можам дакладна растлумачыць, чаму гэтага не варта баяцца. Першае – мы будуем асобны завод, які будзе мець сваё, зусім новае абсталяванне. Ніякага стаўлення да вакцын для жывёл ён мець не будзе, гэтыя рэчы абсалютна ніяк не перасякаюцца.

Па-другое, вопыт. Мы працуем з гэтымі тэхналогіямі дзесяцігоддзямі. Структура вакцыны, яе эфектыўнасць, кантроль якасці – мы ўсё гэта ўмеем. Як гаворыцца, "на хамячках адпрацавалі". У нас вялікія кампетэнцыі ў рабоце з вірусамі, бактэрыямі і ў вытворчасці аналагічных прэпаратаў.

У любым выпадку, мы адкрытыя, гатовыя ўсё паказваць і тлумачыць. Мы пройдзем поўны спектр усіх неабходных даследаванняў, гатовы прыняць у сябе міжнародныя камісіі і расказваць пра ўсе этапы вытворчасці, вынікі выпрабаванняў, якімі б яны ні былі. Мы вывучылі, як выходзілі на рынак вядучыя вытворчы вакцын. Яны кожны свой промах выносілі на абмеркаванне, не хавалі. І жадаем пайсці тым жа шляхам: галоўнае – нічога не хаваць.

- Жыццё, вядома, пакажа. Але наша пазіцыя і пазіцыя кіраўніка дзяржавы як раз у тым, каб людзі разумелі, што мы вырабляем і як. Чутак усё роўна будзе маса. Але я не бачу іншага варыянта, калі раптам будуць нейкія сур'ёзныя пабочныя рэакцыі, як расказваць пра іх.

Прыклады іншых вытворцаў таму пацверджанне: як ні хавай такія выпадкі, яны ўсё роўна вылезуць – у стагоддзе, калі кожны чалавек са смарфтонам можа распавесці ўсё, што заўгодна. Дзе-нідзе вытворцы спрабавалі замоўчваць, мы такія прыклады бачылі, але атрымалася толькі горш.

- Будзем браць толькі сумленнасцю. Усе выпрабаванні – толькі ў атэставаных лабараторыях і ўстановах аховы здароўя. Усё гэта будзе празрыстае і паказвацца не сухімі лічбамі, а канкрэтыкай. Застаўляць і прымушаць нікога не будзем. Пакажам усё на сабе, першымі пойдзем вакцынавацца самі.

Я адназначна магу сказаць, што першыя выпрабаванні ўжо гавораць аб тым, што, як мінімум, вакцына бяспечная. Яна не будзе шкодная – гэта факт. Усё астатняе пакажуць будучыя выпрабаванні. Да таго ж, у беларускай вакцыны ёсць галоўны аргумент: ніякіх чыпіраванняў, кадзіраванняў мы рабіць не будзем – мы не ўмеем.

- Мы зараз праводзім даследаванні грамадскай думкі: пакуль усё на ўзроўні жартаў. Маўляў, колькі спірту будзе ў беларускай вакцыне? З якой бульбы яна будзе зроблена? Як назваць прэпарат, калі "Бульбаш" – ужо заняты? Назіраем.

Другое даследаванне – вывучаем рэакцыю на выхад расійскіх вакцын. Напрыклад, робячы прышчэпку ад грыпу, нехта ж мэтанакіравана будзе выбіраць любога іншага замежнага вытворцу, але не расійскага. Чаму так? "Спутник V" таксама знайшоў сваіх прыхільнікаў і апанентаў. І так ці інакш, аб ім ведае ўвесь мір. Як пазіцыянавалі сябе брэнды, што пры наяўнасці вялікага выбару людзі ідуць па пэўныя прэпараты? Якія пытанні задае чалавек, выбіраючы тую ці іншую вакцыну?

Яшчэ адно даследаванне – антываксеры. Бо ёсць тыя, хто не прышчэпіцца ні пры якіх умовах, прапануй ты яму хоць усе вакцыны свету. Гэта таксама зрэз насельніцтва, які трэба зразумець.

- Абавязкова запросім усе міжнародныя арганізацыі на розных этапах вытворчасці. Самае галоўнае, што тут запатрабаваў кіраўнік дзяржавы – выканаць усе фармальнасці рэгістрацыі, каб не было ніякага спрошчанага парадку. А гэта ж вялікая праца, па ўсіх правілах – мінімум два гады ідуць выпрабаванні вакцыны. Аб паўнавартасных даследаваннях любой вакцыны ў свеце зараз казаць дастаткова складана.

У першую чаргу наша задача выканаць усе гэтыя пункты. Якасная добрая вакцына – гэта ўжо білет на іншыя рынкі. Далей – будзем тлумачыць, паказваць і даказваць. Гэта складаны працэс, мы яго не раз праходзілі, рэгіструючы свае ветпрэпараты ў іншых краінах. Дасье на апошнюю вакцыну, якую мы рэгістравалі ў ЕС, заняло амаль тры тысячы лістоў. Гэта скрупулёзная праца. Палітыка, вядома, іграе сваю ролю, але не менш важна выканаць яшчэ і ўсе фармальнасці.

- Я б сказаў, наадварот. Фактычна тры гады пройдзе, пакуль вакцына выйдзе ў свет. У гэтым годзе вяліся навукова-даследчыя работы, выпрабаванні на этапе лабараторый, у другім паўгоддзі наступнага – першая доследна-прамысловая партыя. Затым даклінічныя і клінічныя выпрабаванні, толькі ў 2023 годзе пасля ўсіх гэтых этапаў кантролю якасці пачнецца прамысловая вытворчасць.

Спешкі няма, важна выканаць усе гэтыя працэдуры і прайсці выпрабаванні. Да таго ж, сёння эпідсітуацыя ўжо не настолькі крытычная, ёсць выбар вакцын. У такой справе спяшацца не трэба, галоўнае – каб вакцына была праверана з усіх бакоў. Спяшацца не варта, калі справа датычыцца здароўя.

Акрамя таго, мы пайшлі некалькі складаным, але больш эфектыўным шляхам, працуючы разам са спецыялістамі РНПЦ эпідэміялогіі і мікрабіялогіі і НАН Беларусі – нашы спецыялісты ўключаны ў рабочую групу, якая абменьваецца вопытам і стварае новую сістэму выпуску вакцыны. У нас няма разрыву паміж навукай і вытворчасцю.

Паводле апошняй інфармацыі ў свеце 233 вакцыны, якія або зарэгістраваны, або знаходзяцца на этапе рэгістрацыі. Але фактычна мы ведаем ад сілы 10. Чаму так? Таму што многія ніхто не выпускае: навукоўцы распрацавалі, але ўкараніць яе ў вытворчасць – ніяк. Яна становіцца альбо занадта дарагой, альбо не вельмі эфектыўнай.

У адзінкавым экзэмпляры можна выпусціць любую вакцыну, але захаваць якасць і эфектыўнасць у прамысловай шматмільённай серыі – не заўсёды. Мы ж першапачаткова гаворым, якія тэхналогіі могуць быць успрынятыя вытворчасцю, а якія – першапачаткова нельга ажыццявіць. Як росцяць вірус, як яго інактывуют – адно можа атрымаецца на 10 дозах, а на тысячы – ужо не. Лабараторная вытворчасць і прамысловая могуць не супадаць. Навукоўцы са свайго боку даюць нам слушныя парады, а мы са свайго – ці рэальна гэта ўвасобіць на практыцы.

- Палітыка нашай кампаніі – мець поўную вытворчасць пад ключ. Мы мусім мець магчымасць самастойна развіваць гэты прадукт: удакладняць, паляпшаць. Гэта цалкам прымае якія-небудзь рызыкі.

Працуючы з ліцэнзаваным прэпаратам, любым, мы губляем самае галоўнае – права на ініцыятыву. Калі ты ўзяў гатовы прадукт для вытворчасці па поўным цыкле, неабходна да канца выконваць тэхналогію. Гэта правільна, але калі ў працэсе мы бачым хоць якія-небудзь заўвагі па вакцыне, мы не маем права гэта палепшыць.

- У сваіх колах мы пакуль яе яшчэ ніяк не называем, проста "беларуская вакцына". Я, вядома, і блізка не з'яўляюся бацькам усяго гэтага, я хутчэй саўдзельнік. У нас ёсць навукоўцы, якія робяць усю асноўную працу. Напэўна, даць назву прэпарату па праве павінны яны. Мне здаецца, можна прапанаваць і насельніцтву паўдзельнічаць.

Галоўнае, што мы хочам сказаць зараз людзям: у нашых умовах ёсць магчымасць выпускаць якасны і бяспечны прадукт. А што гэта за прадукт – ці вакцына ад каронавіруса ці ўжо любая іншая – не важна. Яны ўсе павінны быць аднолькавай высокай якасці, і мы гэта павінны даказаць.