Сёмуха, або Госці ў Тройцын дзень

Пачатак лета пахне бэзам, сенакосам і півонямі, што распусціліся ў кветніку перад хатай. Вока радуецца росквіту зеляніны, у гонар якой здаўна адзначаюць старажытнае каляндарнае свята Сёмуху. Яно святкуецца праз сем тыдняў пасля Вялікадня і менавіта адсюль адна з назваў гэтага старажытнага свята.

Тройца або Зялёныя святкі, Май, Русаллі, Зелянец, Гранная нядзеля і Дух сёлета прыпадае на 12 чэрвеня.

Памяць у чарговы раз нагадвае тыя часы, калі Тройцу святкавала кожная хата. На некалькі дзён вёска прыбіралася ў зеляніну з ссечаных маладых дрэўцаў бярозы і клёна. У суботу перад святам кожны спяшаўся наламаць галінкі "маю", каб упрыгожыць імі абразы і партрэты сваякоў у хаце.

Праўда так казалі пра залішне багата і акуратна прыбранага чалавека, калі хацелі з яго пакпіць. Але ж паўсюдна панаваў выключны парадак. Чакалі гасцей.

Так было заўсёды і, прынамсі, паўстагоддзя таму ніхто не задаваўся пытаннямі, чаму менавіта так адзначаюць гэта свята. Яго сакральны сэнс для большасці быў амаль страчаны з-за пануючага ў сярэдзіне ХХ стагоддзя атэізму. Старэйшае ж пакаленне працягвала прытрымлівацца старых завядзёнак і, калі была магчымасць, наведвала царкву.

І, тым не менш, асноўны сэнс гэтага свята – дахрысціянскі: ушанаванне расліннасці, зеляніны, кветак, дрэў, буйны росквіт якіх атаясамліваўся з жыццёвай сілай прыроды. Каб прывабіць яе сілу, спрыяць будучаму ўраджаю, забяспечыць плоднасць жывёлы, здароўе і дабрабыт сям’і, галінкамі бярозы, ліпы і клёна аздаблялі сядзібныя пабудовы.

Не толькі само свята Троіца, але і ўвесь тыдзень перад ім адметны. Кожны дзень быў нечым значны. Так на тыдні ў Крывую або Градавую сераду нічога не рабілі на полі, бо лічылі, што град пашкодзіць пасевы, не палолі і не садзілі, каб не вырасла крывым. У пятніцу гатавалі посныя стравы, а ў суботу елі скаромнае і адзначалі Сёмушныя або Траецкія Дзяды.

Асабліва напружанай на ўсялякія падзеі была субота напярэдадні свята, бо к вечару чакалі прыезду далёкіх і блізкіх сваякоў. У чаканні гасцей з печы даносіўся водар страў, прыгатаваных да святочнай бяседы.

Сама Траецкая бяседа – асаблівы клопат для гаспадыні. Зладзіць багатую колькасць разнастайных страў гаспадыні дапамагалі дарослыя дочкі, нявесткі і нават суседкі, якія мелі час. Ад самага рання, а часам і за дзень да свята пачыналі гатаваць святочную вячэру на "вялікія госці".

Існавала прыкмета, што калі "харошы" стол на Троіцу, то будзе хапаць усяго і увесь год будзеш добра жыць. Вось і імкнуліся зрабіць застолле разнастайным на стравы. На стале прысутнічала ўсё, што было прыпасена гаспадыняй і засталося ад зімы: салёныя агуркі і грыбы, квашаная галоўкамі капуста, яшчэ старая (мінулагодняя) бульба і буракі.

Абавязкова пяклі свежы хлеб і пірагі, а з агароду ўжо мелі зялёную цыбулю і кроп.

Загадзя збівалі масла і рабілі сыры, якія часта падавалі з мёдам.

З драўляных кадак даставалі салёнае сала, якое наразалі скрылікамі таўшчынёй ў палец, маўляў, каб было што падчапіць на відэлец. З тонка нарэзанага ("па-гарадскому") сала ў вёсцы падсміхваліся, лічачы, што гаспадыня скупаватая. Але ж сала ў вёсцы ў добрых гаспадароў хапала і таму яго не ашчаджалі.

Самыя ж далікатэсныя мясныя прысмакі захоўвалі на гарышчы ў кашах з вечкам. Адтуль даставалі вялены кумпяк, сухія хатнія каўбасы, каўбух, посік і іншую смакату, рэшткі якой яшчэ заставаліся ў добрай гаспадыні пасля Вялікадня і сенакосу.

Калі было з чаго, то варылі студзень, адварвалі або запякалі мяса і смажылі курыцу.

У горад ехалі па "купляную рыбу": селядцы, траску і хек. Гадоў 50 таму ў крамах інакшай рыбы амаль не было. Стараліся здабыць і рачную рыбу, якую пераважна смажылі.

На радасць дзецям пяклі салодкія "грыбкі" (від бісквітнага пірага). З сухіх яблыкаў і груш варылі ўзвар з дадаткам мяты і чабару.

Ну, і пэўна ж, з напіткаў была "свая" і "купляная" гарэлка, медавуха ды хатняе піва і віно.

Апрануўшыся ў "чыстае" (святочнае адзенне) ўсе знаходзіліся ва ўзрушаным, святочным настроі, жартавалі, прыветна віталі адзін аднаго, чакаючы вечара.

Паступова прыязджалі госці і да глыбокай ночы ў хатах не гасілі святла. Вёска гула, як пчолы ў вуллі, а на наступны дзень пасля абеду свята працягвалася. На танцавальнай пляцоўцы гралі нанятыя агулам музыкі. Моладзь, якая танцавала ўночы саступала месца старэйшым, якія з асалодай круціліся ў вальсах, "кракавяках" і "польках".

Лічылася, што на Тройцу першыя тры дні нельга працаваць, і таму са спакойным сэрцам адпачывалі.

Вясёлага і вам свята і добрага адпачынку!