"Святочная смакацеча" на Вербніцу, або Рыбныя стравы для сумленных поснікаў

У нядзелю 28 красавіка праваслаўныя вернікі святкуюць Вербніцу. Светлы дзень пачынаецца з урачыстага набажэнства ў царкве і асвячэння галінак вярбы.

Пасля чаго ўсе спяшаюцца дахаты, каб разам з блізкімі, седзячы за абедзеным сталом, дзяліцца святочным настроем і радавацца набліжэнню Вялікадня.

Вербніца – прадвесніца Вялікадня – узнёслае, урачыстае свята. У хрысціянстве яно прымеркавана да ўваходу Ісуса Хрыста ў Іерусалім, дзе народ сустракаў яго пальмавымі галінкамі. У беларусаў сімвал гэтага свята – дрэва вярба, галінкі якога падчас свята асвячаюць у храмах.

Чаму менавіта вярбу, а не пальмавае лісце, у народзе тлумачылі так:

Адсюль, па народных уяўленнях, і назва свята – Вербніца.

Таксама наконт назвы свята ў народзе захавалася цікавае паданне. Згодна з ім, калі Хрыстос хаваўся ад праследавацеляў, яму на шляху сустрэлася спачатку асіна, а пасля вярба. Хрыстос прасіў асіну схаваць яго, але тая адмовілася. Тады за адказ у дапамозе Збавіцель пакараў лякліўку, наказаўшы ёй ад гэтага часу ўвесь свой век дрыжаць. Уцякаючы, ён дабег да вярбы, дзе сядзеў павучок, які прапанаваў Ісусу схавацца на вярбе ў той час, як сам апляце яго на дрэве павуціннем і зробіць незаўважным. Так Хрыстос уратаваўся і ад таго выпадку павука не можна біць, а свята у гонар вярбы называецца Вербніцай.

Перад святам заўсёды паўстае пытанне: дзе ж узяць вербныя галінкі да свята? Нягледзячы на тое, што вярба – шырока распаўсюджанае ў Беларусі дрэва, усё ж расце яно не паўсюдна. Таму калісьці існаваў звычай у Вербную нядзелю прывозіць да царквы вярбу цэлым дрэвам. Пасля яе асвячэння вернікі ламалі з яе галінкі і неслі дамоў. Цяпер жа ў гэты святочны дзень прыгожа аздобленыя вербныя букецікі можна набыць проста каля храма.

На сучасных буйных вербных кірмашах вялікі выбар вербных галінак, сярод якіх можна сустрэць і традыцыйныя вербы з розных рэгіёнаў Беларусі. Асаблівую ўвагу заслугоўваюць галінкі, аздобленыя каляровымі сухімі кветкамі, зёлкамі, каласкамі, мохам і іншымі прыроднымі матэрыяламі.

Падобныя вербы – сапраўдныя творы дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва! Яны здольныя ўпрыгожыць інтэр’ер сучаснага жылля на працягу года, бо менавіта столькі трэба захоўваць асвечаныя вербы ў хаце. Мінулагоднія галінкі прынята або спальваць у печы, або прыносіць да царквы і пакідаць каля ўваходу.

Аднак не вярбой адзінай рады чалавек. Працягваецца Вялікі пост – і таму на стале павінны быць посныя стравы, прыгатаваныя гаспадыняй напярэдадні. Дарэчы, у Вербную нядзелю царква дазваляе есці рыбу. Таму нагадаю некалькі добрых рыбных рэцэптаў з беларускай кухні.

"Святочная смакацеча" – менавіта так ў Лунінецкім раёне, што ў Брэсцкай вобласці, называюць вельмі смачныя стравы. А на Вербніцу смакацеча часта аддае водарам прыгатаванай рыбы. Прытым варта памятаць, што рыбныя стравы патрабуюць часу і звычайна гатуюцца загадзя, каб у свята не займацца кухарскімі справамі.

Паколькі побач з беларусамі стагоддзямі жылі яўрэі, то і не дзіва, што некаторыя кулінарныя ідэі ў прыгатаванні рыбы былі запазычаны менавіта ў іх. З часам рыбныя стравы, крыху прыстасаваныя да густу тутэйшых беларусаў – фаршыраваная рознымі спосабамі рыба, "заліўное", рыбныя запяканкі і тушанкі з гароднінай, – трывала аселі ў мясцовай кухні і нават перасталі атаясамлівацца з яўрэйскай кухняй. Што ж, гэта натуральны працэс, бо ўзаемаўзбагачэнне існуе і ў кулінарным асяродку!

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Пачысціць рыбу (падыдзе любая – шчупак, карп, акунь, амур, судак), памыць, адрэзаць хвост і галаву, з якой выдаліць жабры і вочы, парэзаць на кавалкі, выдаліць косткі.

На дно каструлі выкласці парэзаныя кружкамі цыбулю, моркву, пятрушку, на іх – галовы і хвасты, а таксама мяшэчак з старанна прамытай луской. Уліць 2 шк. вады і варыць 20 хв. Затым пакласці кавалкі рыбы, даліць вады, дадаць соль, перац і варыць каля гадзіны без накрыўкі.

Глыбокае блюда апаласнуць халоднай вадой, асцярожна пакласці кавалкі рыбы, заліць працэджанай юшкай і ахаладзіць. Па жаданні на дно разам з рыбай выкладаюць кавалачкі варанай морквы і галінкі пятрушкі.

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. З філе рыбы зняць скурку, крыху прысаліць, скласці ў посуд і паставіць на суткі ў халоднае месца.

Парэзаць філе на кавалкі і скласці радамі ў слоік, перасыпаючы кожны рад сумессю з солі, здробненага часнаку, тоўчанага духмянага перцу, пакрышанага лаўровага ліста і цукру.

Праз тры дні ўліць у слоік алей. Яшчэ праз дзень-другі рыба гатова.

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Для стравы спатрэбіцца любая буйная рыба – таўсталобік, амур, карп, шчупак і г.д. Ачышчаную і прамытую рыбу нарэзаць на кавалкі, пасыпаць соллю, перцам, укачаць у муку, абсмажыць на алеі з абодвух бакоў.

Цыбулю дробна нашаткаваць, моркву натаркаваць на "бурачнай" тарцы, разам абсмажыць на алеі, дадаць таматнае пюрэ, соль, перац, лаўровы ліст, уліць трошкі вады і тушыць 5-6 хв. Пакласці ў марынад кавалкі смажанай рыбы і добра прагрэць.

Ядуць як гарачай так і халоднай.