Космас, імпартазамяшчэнне, АЭС: топ праектаў Саюзнай дзяржавы

Беларусь і Расія 8 снежня адзначаць 25-годдзе стварэння інтэграцыйнага аб’яднання – Саюзнай дзяржавы. За гэты час краіны сумесна рэалізавалі сотні праграм, ініцыятыў і праектаў. Умацавалі кааперацыю ў прамысловасці і навуцы, уніфікавалі заканадаўства ў фінансавай, мытнай, транспартнай, адукацыйнай, прававой і іншых сферах.

Паміж Беларуссю і РФ няма абмежаванняў па перамяшчэнні па тэрыторыі СД, а дзякуючы многім рэалізаваным сумесным ідэям расіяне і беларусы маюць роўныя правы на ўзаемнай аснове.

Да юбілейнай даты Sputnik узгадаў самыя значныя саюзныя праекты.

Гэта, мабыць, самы буйны эканамічны праект Расіі і Беларусі. Узводзіць атамную электрастанцыю недалёка ад горада Астравец з двума рэактарамі пачалі ў 2013 годзе – сумесна з дзяржкарпарацыяй "Росатом". Першы энергаблок запусцілі ў лістападзе 2020-га, другі – у маі 2023-га.

Кошт будаўніцтва БелАЭС склаў каля 5,4 млрд долараў. Расія выдзеліла беларускаму боку адпаведны крэдыт.

За чатыры гады эксплуатацыі станцыя выпрацавала ўжо 38 млрд кілават-гадзін электраэнергіі, што дазволіла Беларусі замясціць звыш 10 млрд кубаметраў прыроднага газу. Цяпер АЭС выпрацоўвае каля 40% электраэнергіі, якая спажываецца ў рэспубліцы.

У 2022 годзе прэзідэнты Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін дамовіліся аб палёце ў космас першай жанчыны-касманаўта з Беларусі. Адбор пачаўся ў тым жа годзе, на адзінае месца прэтэндавалі больш за тры тысячы дзяўчат.

У маі 2023-га была зацверджана кандыдатура Марыны Васілеўскай – на той момант бортправадніка авіякампаніі "Белавія". Камандзірам экіпажа стаў ураджэнец Беларусі Алег Навіцкі.

Першапачаткова запуск карабля з беларускай на борце павінен быў адбыцца восенню 2023 года, аднак з-за тэхнічных прычын яго перанеслі на вясну 2024-га. Экспедыцыя на МКС пачалася 23 сакавіка і заняла два тыдні.

За час знаходжання на борце станцыі Васілеўская выканала некалькі даследаванняў, правяла сеанс сувязі са студэнтамі БДУ і зрабіла здымкі з космасу. Пасля вяртання на Зямлю яна была ўдастоена вышэйшай дзяржаўнай узнагароды – звання Герой Беларусі.

Асвойваць космас Беларусь і Расія пачалі разам задоўга да палёту беларускі. У Саюзнай дзяржавы ёсць уласная спадарожнікавая групоўка, якая складаецца з шасці апаратаў дыстанцыйнага зандзіравання Зямлі: адзін беларускі і пяць расійскіх.

Свой спадарожнік Беларусь запусціла на арбіту ў 2012 годзе і з таго часу афіцыйна лічыцца касмічнай дзяржавай. Зонд робіць фатаграфіі зямной паверхні з вышыні 520 км для Белгідрамета, МНС, Мінабароны, Белдзяржлеса і іншых арганізацый і ведамстваў. Кіруюць апаратам, які ляціць з хуткасцю 8 км/с, з будынка ЦКП у Мінску.

Тэрмін службы беларускага і расійскага спадарожнікаў заканчваецца, і зараз вучоныя Саюзнай дзяржавы актыўна працуюць над стварэннем новай групоўкі. Зонды атрымаюць найвысокае раздзяленне фота- і відэакамеры – 0,35 м. Таксама прадугледжана здымка ў 3D-фармаце. Першы спадарожнік з новай серыі плануецца запусціць у 2029 годзе.

Саюзныя тэхналогіі плануецца прымяніць і пры стварэнні Расійскай арбітальнай станцыі. Яна заклікана стаць базай расійскіх касманаўтаў пасля завяршэння працы МКС.

Ва ўмовах санкцый Беларусь і Расія зрабілі стаўку на прамысловую кааперацыю, каб поўнасцю адмовіцца ад імпартных камплектуючых у машынабудаванні, мікраэлектроніцы, нафтагазавай сферы. Краіны ўзгаднілі 27 імпартазамяшчальных праектаў на агульную суму каля 168 млрд расійскіх рублёў.

Адной з самых маштабных праграм стала вытворчасць лёгкаматорнага самалёта "Асвей" на базе 558-га авіяцыйнага рамонтнага завода ў Баранавічах. Чакаецца, што першыя самалёты сыдуць з канвеера ў 2026-2027 гадах.

У праектах імпартазамяшчэння бяруць удзел і іншыя айчынныя прадпрыемствы – БелАЗ, "Амкадор", "Гомсельмаш", "Гродна-Азот", "Нафтан", МАЗ, "Белкамунмаш", "Інтэграл", "Рудзенск" і іншыя.

У снежні 2022-га ў горадзе Ворсма Ніжагародскай вобласці была запушчана вытворчасць беларуска-расійскіх нізкападлогавых трамваяў "МиНиН". А праз год, у лістападзе 2023-га, там жа наладзілі выпуск аднайменных саюзных электробусаў.

Гэта сумесныя распрацоўкі мінскага і ніжагародскага прадпрыемстваў, якія ствараліся ў мэтах абнаўлення электратранспартнай інфраструктуры дзвюх краін. Аўтобус, які працуе на электрычнай цязе, можа праехаць да 250 км на адным зарадзе.

Адзначалася, што трамваі і электробусы ўжо працуюць на маршрутах Ніжняга Ноўгарада і неўзабаве адправяцца ў іншыя расійскія гарады.

Масква і Мінск папрацавалі і над стварэннем агульнай адукацыйнай прасторы. Беларусы могуць бясплатна вучыцца ў ВНУ РФ, расіяне, у сваю чаргу, могуць паступіць на бюджэт у вышэйшыя навучальныя ўстановы рэспублікі.

Некалькі гадоў таму Рассупрацоўніцтва запусціла квотную праграму для замежных абітурыентаў. Выпускнікі школ могуць паступіць практычна ў любую расійскую ВНУ па спецыяльнай квоце, якая прадугледжвае бясплатнае навучанне і выплату стыпендыі. Акрамя таго, студэнту даецца месца ў інтэрнаце. Апошнія гады для беларусаў выдзяляецца 1 300 такіх квот.

Таксама Мінадукнавукі РФ прызнала на ўзроўні АДЭ цэнтралізаванае тэсціраванне (ЦТ) і цэнтралізаваныя экзамены (ЦЭ), а беларускі бок – адзіны дзяржаўны экзамен.

Што да саюзных ВНУ, то ў Магілёве дзейнічае Беларуска-Расійскі ўніверсітэт, які рыхтуе спецыялістаў шырокага профілю як па беларускіх адукацыйных стандартах, так і па расійскіх. На выхадзе выпускнікі атрымліваюць падвойны дыплом.

Акрамя таго, у дадзены момант краіны працуюць над стварэннем Сеткавага ўніверсітэта высокіх тэхналогій.

У 2010 годзе Беларусь і Расія прэзентавалі першую карціну Саюзнай дзяржавы – "Брэсцкая крэпасць". Прэм’ерны паказ адбыўся ў мемарыяльным комплексе каля Цярэспальскай брамы.

У фільме здымаліся як беларускія, гэтак і расійскія акцёры. Стужка атрымала мноства станоўчых водгукаў кінакрытыкаў, мела камерцыйны поспех.

Цяпер кінастудыі дзвюх краін працуюць над новым праектам – мастацкім фільмам "Бацька Мінай. Партызанская легенда". Галоўную ролю ў ім адыграе расійскі акцёр Аляксей Краўчанка. Плануецца, што ў пракат карціна выйдзе вясной 2026 года.

Сёлета ў Брэсцкай крэпасці стартаваў другі этап работ па капітальным рамонце, музеефікацыі і рэстаўрацыі. Фінансаванне ідзе з саюзнага бюджэту, на гэтыя мэты накіруюць каля 500 млн расійскіх рублёў.

Па планах, за тры гады работ (2024-2026) у мемарыяльным комплексе адрэстаўруюць галоўны манумент "Мужнасць", галоўны ўваход "Зорка", паўднёва-заходнюю казарму, мост у Цытадэль з боку Перадўваходнай плошчы, Паўночную браму і памяшканні каля яе, а таксама памяшканні каля Галоўнага ўваходу, руіны ў паўночнай частцы Цытадэлі і каля Музея абароны, Паўднёвую казарму, парахавы склеп №1 Кобрынскага будынка і вонкавы вал Усходняга форта.

Акрамя таго, у Брэсцкай крэпасці пабудуюць Рэспубліканскі цэнтр патрыятычнага выхавання.

У пачатку лістапада 2024 года на пасяджэнні саюзнага Саўміна ў Мінску прэм’еры Беларусі і Расіі ўзгаднілі ўмовы адмены роўмінгу паміж краінамі. Бакі дамовіліся, што з 1 сакавіка 2025 года тарыфы на сотавую сувязь, а таксама інтэрнет стануць "дамашнімі".

Размова ідзе аб зніжаных міжаператарскіх тарыфах – гэта значыць пры падарожжах з Беларусі ў Расію і ў зваротным напрамку можна будзе карыстацца тарыфамі, якія супастаўныя з цаной паслуг у хатняй сетцы.

Меркавана тарыфы будуць мець не менш за 300 хвілін бясплатных уваходных галасавых выклікаў і не менш за 5 гігабайт перадачы даных у месяц.

Расійская сістэма аўтастрахавання АСАГА з 1 студзеня 2025 года распаўсюдзіць сваё дзеянне і на Беларусь. Што гэта значыць? А тое, што аўтамабілісты абедзвюх краін змогуць свабодна перамяшчацца на асабістым транспарце па тэрыторыі Саюзнай дзяржавы без афармлення дадатковых полісаў.

Уладальнікам транспартных сродкаў не давядзецца плаціць за дадатковую страхоўку (як гэта было з "Зялёнай картай"), паколькі кампенсацыі пры ДТЗ будуць уключацца ў існуючую "аўтаграмадзянку". Чакаецца, што гэта аблегчыць паездкі ў Беларусь аўтатранспартам, у тым ліку для прадпрымальнікаў і турыстаў.

Механізм павінен быў запрацаваць з 1 кастрычніка 2024-га, аднак бакі вырашылі дапрацаваць законапраект. У Дзярждуме РФ заявілі, што саюзная аўтастрахоўка пачне дзейнічаць з Новага года – зараз ужо дакладна.