"Жавароначкі, прыляціце…", або Святкуем Саракі з поснымі стравамі

У народзе кажуць: "Свая хатка, як родная матка". Быццам бы падцвярджаючы гэтыя словы, шпарка махаючы крыламі, вяртаюцца з выраю птушкі. Будуюць гнёзды гракі, неба поўніцца гусінымі пераклічкамі, і ўжо чуваць у полі звонкі галасок жаваранка.

Усё гэта напаўняе сэрца шчымлівай радасцю, бо вясну не стрымаць і наперадзе цёплае лета. Па павер’ях яго прыносіць на сваіх маленькіх крылцах шэранькі птах жаваранак у Саракі, якія ў народным календары адзначаюць 22 сакавіка. Лічыцца, што ў гэты дзень вылятае з цёплых краёў на радзіму сорак "выраяў" птушак.

Нават існавала прыкмета: калі ў гэты дзень убачыць вырай, які ляціць, то гэтаму чалавеку будзе шанцаваць ва ўсім. Мабыць, варта паехаць за горад, каб паўглядацца ў неба, прыхапіўшы з сабой абрадавае печыва ў выглядзе жаваранкаў.

Самая вялікая падзея тыдня – вясновае раўнадзенства, якое сёлета адбылося 20 сакавіка, а побач з ім і Саракі. Гэта перыяд, калі ўсё аднаўляецца ў прыродзе, абуджаецца ад сну, адраджаецца нанава.

Як і ў многія іншыя народныя святы, на Саракі было прынята назіраць за надвор’ем. Лічылася, якая пагода на Саракі – такая застанецца і на 40 наступных дзён. Больш пільна назіралі за надвор’ем да 12 гадзін і лічылі: калі будзе пахмурна, то вясна будзе ранняя, а калі сонца, то наадварот. Калі ж гэты дзень быў марозны, то трэба было чакаць яшчэ сорак маразоў.

Таксама назіралі за паводзінамі жаваранка. Аглядаючы нівы, чалавек прыкмячаў:

Саракі – чароўны час! Калісьці ў гэты дзень, калі не было снегу, дзяўчаты хадзілі ў лес гукаць вясну. Яны спявалі адмысловыя песні і перагукваліся паміж сабой. Паўсюдна было чутно:

Сабе ў дапамогу клікалі жаваранка:

А вось у Шумілінскім раёне (што на Віцебшчыне), на Саракі прыладжвалі арэлі і абавязкова гушкаліся. Лічылася, што такая традыцыя сустрэчы з вясной абавязкова дапаможа справіцца ўлетку з камарамі.

Наогул, гэты дзень поўны разнастайных абрадаў, і сярод іх пэўная колькасць абавязкова звязана з кулінарыяй!

Бадай, асабліва прыкметным сярод іншых было выпяканне маленькіх булачак у выглядзе жаваранкаў у колькасці 40 штук, якія раздавалі дзецям. З гэткімі прысмакамі малыя беглі на вуліцу і там падкідвалі іх угару – клікалі вясну. А ў некаторых мясцовасцях у адну з булачак клалі запаветную манетку-"саракоўку" (у савецкія часы 20 капеек). Верылі, што каму яна дастанецца, таму будзе нейкае шчасце.

На Палессі ж аб традыцыі выпякаць абрадавае печыва казалі, што Саракі заўсёды бываюць у пост і таму ўся выпечка і іншыя стравы павінны быць адпаведныя:

Што ж, не будзем адставаць ад продкавай кухні!

Як гатаваць. У 150 мл цёплай вады развесці 3 ч. л. цукру, дрожджы і пакінуць на 10-15 хв. да з’яўлення пены. У астатняй цёплай вадзе развесці соль і астатні цукар, усыпаць дрожджы, алей і добра перамяшаць. Пакрысе падсыпаць туды прасеяную муку, увесь час мяшаючы спачатку лыжкай, а пасля рукамі, пакуль цеста не пачне адставаць ад рук. Цеста павінна быць мяккім, нетугім. Міску з цестам накрыць, паставіць у цёплае месца – прыкладна на адну гадзіну ці крыху болей.

Як толькі цеста паднялося, яго трэба акуратна абціснуць і падзяліць на роўныя часткі, зрабіць круглячкі, накрыць іх сурвэткай і пакінуць на 10 хв.

З цеста раскачаць круглячкі каўбаскай у 20-25 см, закруціць вузлом і выляпіць птушачку з галоўкай і хвосцікам. Галоўку зрабіць з дзюбкай і вочкамі, на якія спатрэбяцца кавалачкі накрышаных разынак, хвост злёгку распляскаць і надрэзаць нажом. З гэтай колькасці цеста павінна атрымацца прыкладна 25 "жаваронкаў".

Засцяліць бляху пергаментнай паперай, а калі такой няма, змазаць бляху алеем і няшчыльна выкласці булачкі. Затым паставіць у цёплае месца на 10-20 хв.

Перад выпечкай змазаць "жаваронкаў" салодкай вадой ці алеем. Выпякаць у печы (ці загадзя разагрэтай да 180 градусаў духоўцы) 20-25 хв., пакуль не падрумяняцца.

Гэтыя мучныя качаныя клёцкі раней гатавалі з рознай мукі – пшанічнай, грэцкай, жытняй ці ячнай. Або змешвалі два віды мукі ў розных спалучэннях.

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Замясіць тугое цеста, скачаць каўбаскай. Потым нарэзаць на кавалачкі і скачаць у далонях памерам з грэцкі арэх, пакінуць на некаторы час "вянуць".

Закіпяціць ваду, пасаліць і кідаць клёцкі ў вар. Як падымуцца, дастаць з вады.

Перад падачай можна падсмажыць цыбулю на алеі і паліць гэтым клёцкі.

З чаго гатаваць журачку:

Як гатаваць. Сушаныя грыбы замачыць, памыць, паставіць варыцца у прафільтраванай вадзе, у якой яны мачыліся. Дадаць лаўровы ліст і перац гарошкам.

Як грыбы зварыліся, дастаць іх, парэзаць і падсмажыць на алеі з нашаткаванай цыбуляй.

Некалькі сталовых лыжак мукі перамяшаць з халоднай падсоленай вадой і ўліць патроху ў гарачы грыбны булён. Варыць, мяшаючы, 10 хв., зняць з агню і накрыць накрыўкай.

З чаго гатаваць вушкі:

Як гатаваць. Узяць 2 шк. мукі, вады, соль і замясіць густое цеста. З раскатанага цеста шклянкай выразаць кружочкі, пакласці на іх грыбны фарш і зашчыпаць па краях.

Закіпяціць падсоленую ваду, акуратна апусціць у яе вушкі і варыць у кіпені 5-7 хв. Як пачнуць усплываць – то гатовы.

Падаваць наступным чынам: пакласці ў талерку некалькі вушак, наліць журачку і пасыпаць зелянінай кропу.

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Сушаныя грыбы замачыць, прамыць, зварыць і перакруціць на мясарубцы.

Падсмажыць на алеі да залацістага колеру лыжку мукі. У грыбы дадаць муку, падсмажаную цыбулю, зубок дробна скрышанага часнаку, каляндру, перац і соль.

Сфармаваць катлеты, абкачаць іх у сухарах і падсмажыць на алеі да залацістай скарынкі.