"Міхайлы Рахайлы", або Напамін аб прадзедах з куццёй і блінамі

Дробным дажджом, а часам і мокрым снегам б’е ў шыбы лістапад. Шэрыя хмары беспрасветна зацягнулі неба, а халодны вецер хістае галіны дрэў. Туга аб цёплым верасні і даволі лагодным кастрычніку скрабецца ў сэрцы. Але мінулага дня не вернеш! Адна толькі радасць, што вясна са светлымі надзеямі на лепшае не так ужо і далёка, а за ёй надыдзе лета. А пакуль усё ў прыродзе рыхтуецца да надыходу зімы.

У такое надвор’е, захінуўшыся ў цёплую коўдру, хочацца сядзець у хаце і гартаць сямейны альбом, узгадваючы продкаў, памінальных дзён якіх у лістападзе нямала. Поўны жыццёвай мудрасці народны каляндар апавядае, што 21 лістапада адбудзецца апошняе значнае свята года – ушанаванне Архангела Міхаіла, ці інакш Міхайлы Рахайлы.

Звычайна перад гэтым днём у бліжэйшую пятніцу і ў суботу паміналі перш дзядоў, а ў наступны дзень – баб. Сёлета Міхайлаўскія Дзяды святкуюць у сам Міхайлаў дзень, а Бабы – у Матрону, прысвятак у гонар якой адзначаецца 22 лістапада. Калісьці ў гэтыя сумныя, цьмяныя дні не працавалі, каб не шкодзіць "мёртвым душам". Хіба толькі рабілі такія неадкладныя хатнія справы, як, напрыклад, накарміць жывёлу, ды, падпаліўшы ў печы, прыгатаваць тое-сёе да сямейнай памінальнай вячэры.

Дні, калі ўзгадваюць продкаў, – не проста добрая традыцыя. Яна неабходная кожнаму, каб памятаць аб сваіх каранях і быць удзячным за пачатак зямнога шляху. Нездарма ж у народзе людзей, якія не шануюць бацькоў і памяць аб іх, лічылі "пустымі". Той нябачны клопат, любоў, жыццёвая навука, укладзеная дзядамі ў нашчадкаў у маленстве, назаўсёды застаюцца з кожным. І ўсё, што можна зрабіць для спачылых, – гэта памятаць аб іх, маліцца, даглядаць магілы, часцей называць іх імёны дзецям, апавядаючы аб добрых учынках і пакінутай спадчыне.

Асабліва добра гэта рабіць, сабраўшыся разам за памінальнай вячэрай, бо рэшткі гэтага старажытнага абраду захаваліся і цяпер. Як і даўней, у памінальныя дні беларусы абавязкова ходзяць ў храм, а пасля набажэнства накрываюць святочны стол. Сядаючы за яго, у некаторых мясцовасцях Беларусі і цяпер сімвалічна адкладаюць на талерку ад кожнай стравы і ставяць гэтую своеасаблівую ахвяру продкам на покуці, прамаюляючы:

Праз тры дні ежу, якая была на продкавай талерцы, прынята выносіць з хаты і аддаваць птушкам – лічыцца, што праз птушак ежа трапляе да продкаў. Існуе меркаванне, што ўшанаваныя такім чынам продкі і надалей будуць спрыяць жывым у паўсядзённым жыцці.

Звычайна на памінальны стол гатуюць некалькі галоўных страў – гэта абавязкова каша куцця і бліны. Таксама на стале прысутнічаюць і тыя стравы, якія лічацца сямейнымі і перадаюцца ад пакалення ў пакаленне. Нагадваем некалькі добрых рэцэптаў старадаўніх прысмакаў з абрадавай народнай кухні.

З чаго гатаваць.

Як гатаваць. Зварыць на вадзе посную кашу, астудзіць, пасыпаць цукрам.

У іншым посудзе (макотры) расцерці мак да "малачка", дадаць мёд, злучыць з кашай і добра перамяшаць.

Калі каша моцна густая, то ў яе можна ўліць крыху халоднай гатаванай вады. Пасля дадаюць крышаныя арэхі.

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. У мясе выдаліць плеўкі, нарэзаць невялікімі кавалкамі. Падсмажыць на патэльні цыбулю з морквай.

Скласці мясныя кавалачкі ў жароўню, перакладаючы кожны слой скрылікамі яблыкаў са скуркай ды падсмажанымі цыбуляй і морквай. Дадаць соль, перац, вымыты чарнасліў без костачак. Уліць булёну (можна вады) столькі, каб пакрываў мяса. Тушыць мяса да мяккасці.

Такую цікавую назву носіць кулага з каліны.

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Заліць свежыя ці марожаныя ягады каліны вадой, пасаладзіць цукрам і запарыць у печы (духоўцы) да гатоўнасці.

Развесці муку ў невялікай колькасці халоднай гатаванай вады, уліць у гарачыя ягады, перамяшаць і пакінуць на некалькі хвілін. Калі страву салодзяць не цукрам, а мёдам, то яго дадаюць перад падачай на стол.

Дарэчы, у даўніну на Магілёўшчыне калінніцу гатавалі з дапамогай жытняй мукі. Для гэтага муку заварвалі, пакідалі ў цёплым месцы (каб укісла), а пасля дадавалі яе ў ягады каліны і варылі ў печы разам.