МІНСК, 6 жні — Sputnik. Ва ўзросце 27 гадоў у 1517 годзе беларускі першадрукар пераехаў у Прагу, дзе заснаваў друкарню. Першай кнігай выдадзенай Скарынай стаў мастацкі пераклад Бібліі на мову, блізкую да старабеларускай. Гэта кніга была надрукавана не толькі з рэлігійнымі, але і з асветніцкімі мэтамі.
Біблія Скарыны выйшла ў свет раней за нямецкую Біблію Лютэра, амаль на паўстагоддзя раней, чым польская і на 47 гадоў апярэдзіла "Апостала" Івана Фёдарава і Пятра Мсціслаўца — першую датаваную друкаваную кнігу ў рускіх. "Кніга кніг" беларускага асветніка стала першай друкаванай Бібліяй у паўднёвых і ўсходнеславянскіх народаў.
У прадмове да кнігі беларускі першадрукар пісаў: "Я, Франциск Скорина, сын славного Полоцка, в лекарских науках доктор, повелел есми Псалтырю тиснути русскими словами, а словенским языком".
У тыя часы "рускай мовай" называлі беларускую, у адрозненні ад царкоўнаславянскай, якую назыалі "славенскай".
- Будызм, эротыка і спонсары: пра што яшчэ пісаў у сваіх кнігах Скарына
Біблія ў выданні Скарыны — гэта не царкоўнае і не толькі акадэмічнае выданне для навуковых мэтаў, гэта — першае выданне Святога Пісання для хатняга чытання.
Асаблівасці перакладу, структура выдання, яго мастацкае афармленне — усё падпарадкавана мэтам асветы. Для даступнасці і правільнасці разумення простым народам біблейскіх кніг Скарына ўнёс шмат новага ў характар выдання, захоўваючы пры гэтым вернасць перакладу біблейскім тэкстаў арыгінала.
Сваім выданнем ён наватарскі вырашыў праблему правільнага разумення народам Бібліі. Праблему шырокага далучэння народа да разумення Святога Пісання Скарына вырашае не толькі перакладам саміх тэкстаў на родную мову, але і шляхам складання прадмоў-тлумачэнняў да кожнай кнігі Старога Запавету і да ўсёй Бібліі.
- Галаграфічныя Евангелле і Біблію можна ўбачыць у Нацыянальнай бібліятэцы
Выданні першадрукара былі праваслаўнымі па змесце і звярталіся перш за ўсё да духоўных патрэб праваслаўнага насельніцтва беларусаў.
Асноўнай крыніцай для перакладаў Скарыны была чэшская Біблія 1506 года, але ў многіх выпадках беларускі асветнік адштурхоўваўся ад славянскіх кірылаўскіх спісаў. Часам ён знаходзіў ўласную рэдакцыю, якая больш адпавядала яго асветніцкім памкненням.
Славянская мова, на якую Скарына пераклаў Біблію на пачатку XVI стагоддзя была яшчэ жывой і зразумелай. Гэта была не гутарковая, але літаратурная мова — агульная для ўсіх усходнеславянскіх народаў.
Для перакладу і выдання Бібліі Скарыне было неабходна пазнаёміцца не толькі з чэшскай біблеістыкай, але і грунтоўна вывучыць чэшскую мову. Таму абраць Прагу месцам для арганізацыі кнігадрукавання мог толькі той, хто ведаў яе навукова-выдавецкае асяроддзе. У Празе Францыск заказвае друкаванае абсталяванне, прыступае да перакладу і каментавання кніг Бібліі. Адукаваны, энергічны палачанін паклаў пачатак беларускаму і ўсходнеславянскаму кнігадрукаванню.
- Бібліятэка Кангрэса ЗША атрымала факсімільнае выданне кніг Скарыны
Скарына вельмі шмат зрабіў для збліжэння царкоўна-славянскай і гутарковай моў, іх узаемнага ўзбагачэння. Для выдання кніг Бібліі ім выкарыстоўваўся беларуская рэдакцыя царкоўна-славянскага мовы.
Францыск Скарына — беларускі гуманіст першай паловы ХVI ст. Як і ўсе выбітныя прадстаўнікі эпохі Рэнесанса ён быў таленавіты ў розных абласцях навукі — займаўся медыцынай, пісьменнай і асветніцкай дзейнасцю, перакладамі, быў мастаком.
Чытайце таксама:
- Амерыканскі гісторык распавёў пра цікавосткі Берасцейскай Бібліі
- Ад Гамера да Саванаролы: што можна ўбачыць на выставе "Беларусь і Біблія"
- Копію 400-гадовага "Буквара" прадставілі ў Нацыянальнай бібліятэцы
- Прывітанне з Лондана: чаму першага беларускага Буквара няма на радзіме
