МІНСК, 28 лют — Sputnik. Галоўны рэдактар газеты "СБ. Беларусь сегодня" Павел Якубовіч мае намер звярнуцца да кіраўніцтва Адміністрацыі прэзідэнта з просьбай падтрымаць ідэю стварэння агульнанацыянальнага мемарыяла ва ўрочышчы Курапаты.
"Я як рэдактар буду звяртацца на высокі палітычны ўзровень, у кіраўніцтва Адміністрацыі прэзідэнта, каб ідэі, выказаныя за нашым "круглым сталом", былі падтрыманы, і ўлада ўзяла іх пад сваю апеку. І адкрыццё гэтага памятнага знака павінна прайсці на высокім дзяржаўным узроўні", — заявіў Якубовіч падчас круглага стала, прысвечанага праблеме Курапатаў.
Усе ўдзельнікі сустрэчы, якая прайшла ў рэдакцыі выдання, выказаліся за неабходнасць стварэння мемарыяла.
"Тут пахаваныя людзі"
Большасць удзельнікаў круглага стала выказалася супраць "нацыянальнай" інтэрпрэтацыі трагедыі. Пра тое, што рэпрэсіі праводзіліся па нацыянальнай прыкмеце, загаварыў гісторык Ігар Кузняцоў. Ён нагадаў, што каля 70% мясцовых ахвяр, якія пасля былі рэабілітаваныя, складалі беларусы.
"Аналіз дадзеных па 80 тысячам рэабілітаваных (з больш чым 250 тысяч рэпрэсаваных судовымі і несудовымі органамі) паказаў: да 70 адсоткаў складалі беларусы, каля 20 адсоткаў — палякі, астатнія — яўрэі, рускія і прадстаўнікі іншых нацыянальнасцяў", — сказаў Кузняцоў.
Якубовіч запярэчыў гісторыку, што гэтыя лічбы могуць быць патлумачальны тым, што беларусы — тытульная нацыя, і іх было большасць.
"Давайце казаць пра палітычныя рэпрэсіі, таму што ва главу кута ў трыццатыя і наступныя гады ставілася не барацьба з якім бы там ні было народам, а дагматычныя ідэйныя прынцыпы, ну і, вядома, барацьба за ўладу ўнутры партыі", — парыраваў Якубовіч.
Пры гэтым ён падкрэсліў, што Курапаты не павінны ператварацца ў палігон для эксгумацый і правядзення медэкспертызы. Яны павінны быць месцам масавага пахавання і спачынку.
"Там, на мой погляд, павінен быць велізарны плакат, які крычыць: "Тут пахаваныя людзі". Не носьбіты тых ці іншых палітычных поглядаў, не фігуранты "памылак" падчас антытрацкісцкага партгаласавання 1927 года, не выдуманыя "японскія шпіёны", а проста — людзі.
Як мы іх падзелім, на якія палічкі пакладзем іх косткі? Ніяк! Вось што мы абавязаныя, дык гэта паслаць грамадству мэсэдж: давайце здымем галаўныя ўборы і ціха ў душы памолімся!" — сказаў рэдактар "СБ".
Пакаянне
Аб магчымым пакаянні перад нявіннымі ахвярамі казаў дырэктар Дэпартамента па архівах і справаводстве Міністэрства юстыцыі Беларусі Уладзімір Адамушка. На яго думку, гэты крок мог бы прывесці да разрадкі напружання вакол тэмы Курапатаў.
"Можа быць, для канчатковай разрадкі супярэчнасцяў вакол гэтай тэмы насамрэч варта на якім-небудзь узроўні папрасіць у нявінных ахвяр прабачэння за тое, што адбылося.
Мы не вінаватыя ў тым, але мы нашчадкі тых, хто гэта зрабіў. А Курапаты цалкам могуць стаць сімвалам палітычных рэпрэсій і месцам для пакаяння за іх. Нам такое месца трэба!" — сказаў Адамушка.
Рэзка супраць гэтай ідэі выступіў Якубовіч. Патлумачыў гэта тым, што "ўжо не той час".
"За што і перад кім каяцца мне, вам, мільёнам беларусаў? Нельга трагедыю ператвараць у тэатральную пастаноўку! Гэта трэба рабіць сур'ёзна і без эмацыйных празмернасцяў", — сказаў Якубовіч.
Ён нагадаў, што акрамя тых, хто аддаваў і выконваў загады, была велізарная колькасць "актывістаў", якія пісалі даносы. І тады цяперашнім актывістам таксама трэба быць гатовым, магчыма, убачыць свае прозвішчы ў гэтых спісах.
На думку Якубовіча, у сённяшніх умовах правільней весці гаворку пра мемарыял і прафесійную працу гісторыкаў.
Архівы і падручнікі
Адамушка распавёў падчас круглага стала, што цікавасці да дакументаў, якія тычацца расстрэлаў у Курапатах і захоўваюцца ў Нацыянальным архіве Беларусі, няма. Хоць доступ да гэтых дакументаў атрымаць можна.
"Збіраючыся на гэты круглы стол, я правёў маніторынг у Нацыянальным архіве і паглядзеў, хто працаваў па гэтай тэме. Акрамя нябожчыка прафесара Платонава, вашага пакорлівага слугі і яшчэ двух-трох чалавек, там ніхто ў апошнія гады не быў. А матэрыялы ў гэтым архіве, паверце, не менш цікавыя, чым у архівах спецслужбаў. Ідзіце, вывучайце. Але перш чым крытыкаваць гэтыя крыніцы, з імі трэба пазнаёміцца", — сказаў Адамушка.
Якубовіч таксама выказаўся пра неабходнасць далейшага вывучэння тэмы.
"Я не падзяляю тэзіс, што калі тэма "не прахадная", то хай ляжыць і тлее. Любая не абмеркаванная грамадствам тэма, чаго б яна ні тычылася, падобна схаванай пад дыван міне з гадзіннікавым механізмам. Гэта не рашэнне праблемы: яна бахне самым нечаканым чынам, у непатрэбны час і ў непатрэбным месцы. Праблемы нельга хаваць пад дыван", — сказаў галоўны рэдактар "СБ".
Удзельнікі круглага стала таксама адзначылі неабходнасць больш карэктнага выкладу тэмы Курапатаў у школьных падручніках.
БРСМ і "маладафронтаўцы" — на ўборку тэрыторыі
З ідэяй прыцягнуць студэнтаў да акультурвання Курапатаў выступіў дэкан факультэта міжнародных адносін БДУ Віктар Шадурскі.
"Моладзь, студэнцтва, БДУ, напрыклад, могуць узяць шэфства над гэтым месцам, дапамагчы ўладкаваць. Добра, калі помнік будзе будавацца збольшага на народныя грошы", — сказаў Шадурскі.
Сярод іншых ідэй, якія прагучалі падчас круглага стала, былі: правесці вясной з удзелам і БРСМ і "маладафронтаўцаў" працы па навядзенні парадку ў Курапатах, арганізаваць дабрачынную акцыю па зборы сродкаў і распрацаваць праект памятнага знака.
