Крапіва на талерцы, або Гатуем вясковыя далікатэсы з пякучай расліны

Усталявалася цёплае надвор’е, і майская зеляніна цешыць вока. Маючы свой агарод, ужо цяпер хацелася б бачыць на стале сакавітую салату ды радыску, але яны яшчэ толькі растуць! Затое ўсялякае пустазелле, дзякуючы даволі цёплай вясне, красуе і просіцца на талерку.

Гатаваць з лебяды, макрыцы, сніткі, дзядоўніка і іншых дзікаросаў – справа, падобная да гастранамічнага падарожжа ў краіну забытых смакаў. Бо кожная з гэтых усім вядомых раслін не толькі прыемная на смак, але валодае і лекавамі ўласцівасцямі.

Адраджаючы забытыя смакі нашых продкаў, без прыгод не абысціся. Асабліва гэта датычыцца крапівы, на якую амаль забылася сучасная кулінарыя. Раней жа з крапівы гатавалі многа і смачна, нездарма ў беларускай народнай кухні назапашана цэлая нізка старадаўніх рэцэптаў "крапіўных" страў.

Калі жывеш на вёсцы, сустрэчы з крапівой непазбежны. Існуе трывалае меркаванне, што апячыся крапівой вельмі карысна для здароўя – быццам бы гэта ўмацоўвае нервовую сістэму. Можа й таму некаторыя аматары парыцца ў лазні часам карыстаюцца венікамі са свежай крапівы. Народная медыцына раіць рабіць гэта пры сустаўным рэўматызме, радыкуліце і болях у мышцах. А вось каб умацаваць валасы, крапіўны настой уціраюць у скуру галавы. Ёсць у крапівы і шмат іншых лекавых уласцівасцей, аднак, перш за ўсё, яе як моцны полівітамінны сродак ужываюць на працягу ўсёй вясны.

Да таго ж у крапіве шмат бялку, таму яна вельмі пажыўная – у сухім і свежым выглядзе яе дадаюць да кармоў, гадуючы кароў, птушку, свіней ды коней.

А яшчэ з тонкага як шоўк крапіўнага валакна рабілі не толькі грубыя вяроўкі, але і самыя далікатныя тканіны. Так, вандруючы па Беларусі, даводзілася трымаць у руках прыгожую намітку з крапіўнага палатна. Акрамя таго, з крапівы можна атрымліваць бясшкодную фарбу зялёнага колеру, бо лісце расліны ўтрымлівае шмат хларафілу.

Згодна з народнымі ўяўленнямі крапіву лічылі і добрым сродкам супраць нячыстай сілы. Так, яе развешвалі па хлявах, затыкалі над дзвярыма ў хаце і нават насілі пад пахай падчас купальскага абраду, бо лічылася, што такім чынам можна засцерагчыся ад любога нячысціка – ці то ведзьма, ці то русалка.

Што ж, працуе зараз гэтая засцярога або не – праверыць складана. Значна лягчэй выпрабаваць на ўласнай кухні харчовыя ўласцівасці зялёнай пякучкі, да якой стагоддзямі звярталіся нашы руплівыя кухары.

Карысць ад страў з крапівы відавочна. Аднак да таго, як прыступіць да іх гатавання, трэба памятаць агульныя правілы кулінарнага карыстання гэтай раслінай. Крапіву збіраюць да таго часу, пакуль расліна не загрубее. Перад гатаваннем крапіву добра мыюць, мяняючы ваду да таго часу, пакуль яна не стане чыстая. Далікатныя парасткі крапівы дадаюць да баршчоў, ужываюць у зялёных супах, гарнірах, салатах, соляць і марынуюць. Пры варцы сочаць за тым, каб не пераварыць і не страціць вітаміны. Для гатавання стравы сыравіны трэба браць болей, бо пры варцы яе значна паменшае.

Усе стравы, у якіх ёсць крапіва, вельмі смачныя! Таму для тых, хто любіць эксперыменты з гэтым пажыўным дзікаросам, які выкарыстоўвалі ў харчаванні нашы продкі, прапануем некалькі цікавых "крапіўных" рэцэптаў.

Як казалі калісьці на вёсцы:

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Крапіву перабраць, памыць і варыць, пакуль не стане мяккай. Адцадзіць і астудзіць. Адціснуць і накрышыць. Дадаць у крапіву накрышаныя зеляніну і яйкі, пасаліць і заправіць алеем ці маянэзам. Калі салата атрымалася сухаватая, то варта дадаць у яе крапіўны адвар.

Ядуць з чорным хлебам, або выкарыстоўваюць у якасці намазкі на лусцень (тады крапіву трэба вельмі добра адціскаць).

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Нацерці моркву на буйной тарцы, скрышыць цыбулю і абсмажыць на алеі да гатовасці. Бульбу нарэзаць кубікамі, дадаць у моркву. Туды ж усыпаць памытыя пшанічныя крупы, уліць крыху вады і пратушыць. Даліць 1,5 л вады, давесці да кіпення, укінуць пакрышаную крапіву, пасаліць, закрыць крышкай і даць пастаяць 10 хв.

Дадаць у талеркі свежы кроп і падаць да стала з хлебам. Можна заправіць смятанай.

З чаго гатаваць:

Як гатаваць. Замясіць цеста з пшанічнай мукі, яек, солі і цёплай вады. Пакінуць яго на 30 хв., затым раскачаць у пласт таўшчынёй у 2 мм.

Для накрыпкі крапіву адціснуць і дробна пакрышыць, падсмажыць на масле скрышаную цыбулю і перамяшаць з крапівой. З цеста нарэзаць шклянкай (чаркай) кружкі, пакласці ў сярэдзіну накрыпку і зашчыпаць па краях.

Адварыць калдуны ў кіпячай падсоленай вадзе.

Пры падачы паліць вяршковым маслам (смятанай).

З чаго гатаваць.

Як гатаваць. Адварыць у салёнай вадзе крапіву на працягу 2-3 хв. Адкінуць яе на друшляк і адціснуць, дробна пакрышыць, перамяшаць з пустой прасяной кашай.

Зрабіць біткі і абсмажыць іх на тлушчы.

З чаго гатаваць.

Як гатаваць. Крапіву вытрымаць у кіпятку 5 хв., адкінуць на друшляк і адціснуць. Потым дробна пакрышыць, перамяшаць з адвараным рысам і здробненымі варанымі яйкамі, пасаліць.